معاینه فیزیکی

مشاهدهٔ عمومى

بيماران دچار درد احشائى (نظير کوليک روده‌اى يا کوليک حالب) بى‌قرار هستند و به‌خود مى‌پيچند، برخلاف بيماران دچار درد جدارى (نظير آپانديسيت حاد، پريتونيت ژنراليزه) که سفت و بى‌حرکت، درد را تحمل مى‌کنند.

نشانه‌هاى سيستميک

نشانه‌هاى سيستميک معمولاً در بيمارى‌هاى پيشرفته و يا با سير پيشروندهٔ سريعى که با شکم حاد نيز همراه هستند ديده مى‌شوند.

تب

تب خفيف در بيمارى‌هاى التهابى نظير ديورتيکوليت، کوله‌سيستيت حاد و آپانديسيت نشانهٔ شايعى است. تب شديد همراه با حساسيت قسمت تحتانى شکم در يک زن جوان در صورتى‌که فاقد نشانه‌هاى يک بيمارى سيستميک باشد نشانهٔ سالپنژيت حاد است. خواب‌آلودگى شديد يا عدم توانائى شناخت زمان و مکان در صورتى‌که با تب خيلى شديد (۳۹Cْ) يا نوساندار و يا با لرز و سفتى بدن همراه باشد نشانهٔ شومى از شوک سپتيک است. اين وضعيت غالباً در پريتونيت پيشرفته، کلانژيت حاد يا پيلونفريت ديده مى‌شود.

معاينه شکم حاد

- مشاهده

- سمع

- سرفه براى ايجاد درد

- دق

لمس: گاردينگ با قراردادن دست‌ها بر روى عضلات شکم و فشار دادن ملايم آنها مورد بررسى قرار مى‌گيرد. در صورتى‌که اين مانور درست انجام شود، براى بيمار تسکين‌بخش خواهد بود. اگر سپاسم شکم ارادى باشد، در صورتى‌که بيمار از طريق دهان نفس عميق بکشد انبساط عضله در زير دست لمس خواهد شد، در حالى‌که در اسپاسم غيرارادى واقعي، عضله در طول تنفس سفت و محکم (شبيه به تخته) باقى مى‌ماند. به‌جز موارد نادر بيمارى‌هاى نورولوژيک - و به‌ دلايل نامشخص در کوليک کليوى - فقط در التهاب صفاق (به‌دليل تحريک رفلکسى فيبرهاى حرکتى وابران توسط فيبرهاى آوران) است که سفتى عضلات رکتوس شکم ديده مى‌شود. برخلاف پريتونيت، در کوليک کليوى فقط عضلهٔ رکتوس همان‌طرف دچار اسپاسم مى‌شود.

زمانى که بيمار سر خود را از روى تخت يا ميز معاينه بلند مى‌کند، عضلات شکم سفت مى‌شوند. در بيمارى‌هاى ديواره شکم در اين حالت حساسيت شکم باقى مى‌ماند (نظير هماتوم رکتوس)، در حالى‌که درد صفاقى عمقى‌تر که از بيمارى داخل صفاقى ناشى شده باشد کاهش پيدا مى‌کند (تست کارنت).

توده‌هاى شکمي: توده‌هاى شکمى معمولاً در لمس عمقى به دست مى‌خورند. اگر شک داشته باشيم که گاردينگ شکم باعث مخفى ماندن التهاب حاد کيسه صفرا شده است، بايد ناحيهٔ زيردنده‌اى راست را در دم عميق لمس کنيم. در اين‌صورت عمل دم ناگهان به‌دليل درد متوقف مى‌شود. (نشانهٔ مورفي) و يا فوندوس کيسهٔ صفرا به‌هنگام پائين آمدن ديافراگم به انگشتان معاينه‌کننده برخورد مى‌کند.

توده‌هاى عمقى‌تر ممکن است به جداره‌هاى خلفى يا طرفى شکم چسبندگى داشته باشند و غالباً به‌طور نسبى با امنتوم و رودهٔ کوچک پوشيده شده‌اند. در نتيجه حدود اين توده‌ها نامشخص است و در لمس فقط درد مبهم پيدا مى‌کنند. فلگمون پانکراتيت و پارگى آنوريسم آئورت از اين گونه هستند.

يک آبسهٔ بزرگ پسواس که از آبسهٔ پرى‌نفريک يا پارگى انتريت کرون ناشى شده باشد، ممکن است در اکستانسيون غيرفعال يا فلکسيون فعال مفصل هيپ در برابر مقاومت، درد ايجاد کند (نشانهٔ ايليوپسواس) هم‌چنين در صورتى‌که قسمتى از رودهٔ باريک در درون مجراى ابتوراتور به دام افتاده باشد (فتق ابتوراتور) چرخش داخلى و خارجى ران در وضعيت فلکسيون به‌علت اعمال فشار بر روى روده، درد ايجاد مى‌کند (نشانهٔ ابتوراتور). حساسيت دنده‌هاى تحتانى نسبت به فشار (حساسيت فشاري) نشانهٔ يک فرآيند التهابى در ديافراگم، کبد، طحال يا ساختمان‌هاى مجاور آنها است. اين نشانه در آبسه‌هاى کبدي، طحالي، يا ساب‌فرنيک ديده مى‌شود. ولى در کوله‌سيستيت حاد، هپاتيت حاد يا انفارکتوس طحال نيز شايع است. حساسيت زاويهٔ کوستوورتبرال در پيلونفريت حاد شايع است.

حلقه‌هاى اينگونال و فمورال؛ ژنيتالياى مردانه

معاينهٔ رکتوم: حساسيت سمت راست رکتوم اگر با ريباند تندرنس قسمت تحانى شکم همراه باشد، نشانه‌اى از آزردگى صفاق ناشى از آپانديسيت يا آبسهٔ لگنى است.

معاينهٔ لگن: براى رد علل زنانگي.