عمومیت و زودرسی ازدواج در جامعه روستائی

يکى از ويژگى‌هاى ازدواج در جامعه روستائى ايران عموميت و زودرسى آن است. بنابر آمار موجود از سرشمارى عمومى ايران در سال ۱۳۷۵ نسبت به مردان ازدواج کرده در گروه سنى ۱۰ ساله و بالا در جامعه روستائى ۳۱/۵۲ درصد و نسبت زنان ازدواج کرده در همين گروه سنى ۳۲/۵۸ درصد بوده است.

از مردان گروه سنى ۱۰ ساله و بالا ۶۹/۴۷ درصد و از زنان همين گروه سنى ۶۸/۴۱ درصد مجرد بوده‌اند. نسبت مردان مجرد از ۵/۶۷ درصد در گروه سنى ۲۹-۱۵ ساله به ۴۸/۴ درصد در گروه سنى ۳۴-۳۰ سال ۹۲/۰ درصد در گروه سنى ۵۴-۵۰ ساله کاهش مى‌يابد.

از زنان گروه سنى ۱۴-۱۰ ساله ۵/۹۸ درصد مجرد بوده‌اند، اين نسبت در گروه سنى ۲۹-۱۵ ساله ۶۱/۵۱ درصد و در گروه سنى ۳۹-۳۵ ساله به ۸۹/۲ درصد تقليل مى‌يابد و در گروه سنى ۴۹-۴۵ ساله پايان دوره بارورى است تنها ۹۷/۰ درصد زنان مجرد بوده‌اند.

يکى ديگر از نشانه‌هاى عموميت ازدواج در جامعه روستائى پائين بودن ميزان تجرد مطلق است. در سال ۱۳۷۵ از زنان گروه سنى ۴۹-۴۵ ساله جامعه شهرى ۹۲/۱ درصد و جامعه روستائى ۹۷/۰ درصد و جامعه روستائى ۷۲/۰ درصد بوده است. مقايسه ارقام مذکور حاکى از آن است که عموميت ازدواج در جامعه زنان روستائى بيشتر از زنان شهرى است.

مطلب ديگر قابل ملاحظه‌ در اين زمينه زودرسى ازدواج است. معمولاً در جامعه سنتى جوانان به‌خصوص دختران بسيار زود ازدواج مى‌کنند و گاه اتفاق مى‌افتد که سن افراد در موقع ازدواج از سن قانونى ازدواج کمتر است. در اين قبيل موارد گاه اجازه ازدواج را از دادگاه مى‌گيرند، ولى از آنجا که اين کار براى آنها با دشوارى‌هائى همراه است، اغلب با انجام تشريفات مذهبى ازدواج دختر را به خانه شوهر مى‌فرستند، بعدها که زوجين به سن قانونى رسيدند، واقعه ازدواج را در دفترخانه به ثبت مى‌رسانند و به آن جنبه رسمى و قانونى مى‌دهند.

ميانگين سن مردان در اولين ازدواج در جامعه روستائى ايران از ۲/۲۵ سال در سال ۱۳۳۵ به ۹/۲۴ سال در سال ۱۳۴۵ و ميانگين سن زنان در طى همين مدت از ۶/۱۸ سال به ۲/۱۸ سال کاهش يافته است. در شهرها عکس اين وضع ديده مى‌شود، چنانکه سن متوسط مردان در اولين ازدواج از ۹/۲۵ سال در سال ۱۳۳۵ به ۸/۲۶ سال و براى زنان از ۷/۱۸ سال به ۱۹ سال افزايش يافته است. ملاحظه‌ مى‌کنيم که در فاصله ميان دو سرشمارى سن ازدواج در جامعه روستائى پائين آمده و حال آنکه در شهرها سن ازدواج بالا رفته است. در جدول توزيع ميانگين سن در اولين ازدواج برحسب جنس در جامعه ايران در سال‌هاى ۵۵، ۶۵، ۷۰ و ۱۳۷۵ آمده است.

جدول توزيع ميانگين سن در اولين ازدواج برحسب جنس در جامعه ايران در سال‌هاى ۵۵، ۶۵، ۷۰ و ۱۳۷۵

سال

کل کشور

شهرى

روستائى

مرد

زن

مرد

زن

مرد

زن

۱۳۵۵

۲۴/۱

۱۹/۷

۲۵/۱

۲۰/۲

۲۲/۷

۱۹/۱

۱۳۶۵

۲۳/۱

۱۹/۲

۲۴/۴

۲۰/۲

۲۲/۸

۱۹/۱

۱۳۷۰

۲۴/۴

۲۰/۹

۲۴/۹

۲۱/۱

۲۳/۵

۲۰/۸

۱۳۷۵

۲۵/۶

۲۲/۴

۲۶/۲

۲۲/۵

۲۴/۵

۲۲/۳

چنانچه ملاحظه می‌شود میانگین سن ازدواج در فاصله میان سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۶۵ در کل ایران و میان مردان شهری کاهش یافته ولی در میان زنان شهری و جامعه روستائی تغییر چندانی نکرده است. به نظر می‌رسد که کاهش سن ازدواج تا حدودی در بالا بردن میزان باروری ، ولادت و در نتیجه افزایش بعد خانواده و جمعیت مؤثر بوده است. در مقابل از سال ۱۳۶۵به بعد یعنی سال‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۷۵ میانگین سن ازدواج در میان دو جنس در جامعه‌های شهری و روستائی تا حد قابل ملاحظه‌ای بالا رفته است که تأثیر آن در کاهش رشد جمعیت نمودار است. به نظر می‌رسد که گسترش میزان تحصیلات عالی در جامعه ایران ، تمایل به تحصیلات دانشگاهی به‌ویژه در جوانان روستائی میانگین سن ازدواج را افزایش داده است ، بی‌شبهه عامل اقتصادی ، مشکلات زندگی خانوادگی و دشواری‌های اجتماعی و اقتصادی دیگر که زمینه اشتغال زن را در جامعه ایجاب می‌کند از عواملی است که در افزایش باز هم بیشتر سن ازدواج زن در جامعه تأثیر خواهد داشت.