پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

گیاه و عوامل محیطی که بر تراکم مطلوب اثر می‌گذارند


انتخاب تراکم مناسب بوته بايستى بر پايه عوامل گياهى و محيطى زير استوار باشد.
۱. اندازه بوته:
اندازه بوته که به‌طور عمده نمايانگر سطح برگ در هر گياه مى‌باشد. در شکل A چهار گونه يولاف، سويا، ذرت خوشه‌اى و ذرت دانه‌اى در تراکم‌هاى معمول که به‌ترتيب داراى شاخص‌هاى سطح برگ مساوى ۲/۴، ۷/۶، ۵/۳، ۲/۴ هستند مقايسه شده‌اند. سطح برگ در هر گياه نشان مى‌دهد که چه مقدار بوته لازم است تا شاخص سطح برگ به حد بحرانى برسد. ارقام ذرت دانه‌اى هيبريد که در عرض‌هاى جغرافيائى شمالى آمريکا کاشته مى‌شوند بين يک تا سه برگ کمتر از ارقام ذرتى دارند که در قسمت جنوب آمريکا کشت مى‌شوند. بنابراين براى دستيابى به حداکثر عملکرد در ارقام ذرت شمالى نياز به تراکم بوته زيادى مى‌باشد. زاويه برگ‌ها نيز بر شاخص سطح برگ بحرانى اثر مى‌گذارد و لذا تراکم بوته بايستى براساس آن تغيير يابد.
۲. پنجه‌دهى و يا منشعب شدن:
پنجه‌دهى يک راه مؤثر براى افزايش سطح برگ در هر گياه مى‌باشد و به اين لحاظ پنجه‌دهى از حساسيت عملکرد نسبت به تراکم بوته مى‌کاهد. در ذرت خوشه‌اي، که پنجه‌ها از گره‌هاى نزديک يا زير خاک منشعب مى‌شوند، وقتى تراکم بوته از ۳۲۰۰۰ به ۱۲۸۰۰۰ بوته در هکتار افزايش يافت تعداد خوشه‌ها يا پنجه‌ها در هکتار به مقدار ناچيزى زياد شد. اين امر نشانگر آن است که در ۳۲۰۰۰ بوته در هکتار هر گياه حدود ۳ پنجه داشته است. وقتى تراکم بوته از ۱۲۸۰۰۰ بوته به ۲۵۶۰۰۰ بوته در هکتار رسيد تعداد خوشه‌ها در هر هکتار دو برابر شد. اين موضوع نشان مى‌دهد که در تراکم ۱۲۸۰۰۰ بوته در هکتار پنجه‌دهى کم بوده است. ولى افزايش تراکم، عملکرد دانه را افزايش ندارد چون وقتى تعداد پنجه‌ها افزايش يافت تعداد دانه‌ها در هر خوشه نيز به تناسب کاهش يافت. ارقام جديد ذرت حتى در تراکم‌هاى کم، پنجه زيادى توليد نمى‌کنند و معمولاً يک بلال در هر گياه بيشتر به‌وجود نمى‌آيد. بنابراين عملکرد دانه در ذرت دانه‌اى در مقايسه با ذرت خوشه‌اى حساسيت بيشترى نسبت به تراکم دارد. چون هم شاخص سطح برگ و هم تعداد خوشه‌ها در هکتار با تراکم افزايش و يا کاهش مى‌يابد. لذا ارقام ذرت آن انعطافى که غالب گونه‌ها نشان مى‌دهند را ندارند. غالب گونه‌ها در تراکم کم، سطح برگ و همچنين تعداد اعضاء زايشى خود را از طريق توليد پنجه يا شاخه افزايش مى‌دهند.
۳. خوابيدگى (ورس):
افزايش تراکم موجب کوچک و ضعيف شدن ساقه‌ها و غالباً بلند شدن گياه مى‌گردد. بنابراين براى کاهش ورس (خم شدن يا خوابيدن گياهان) بايستى از ارقامى استفاده کرد که داراى ساقه قوى باشند. خوابيدن باعث کاهش عملکرد قابل برداشت مى‌شود. چون بذر را در وضعيتى بسيار نزديک به زمين قرار مى‌دهد لذا برداشت آنها با ماشين‌آلات مشکل مى‌شود. همچنين عملکرد مطلق را نيز با از بين بردن برگ‌ها کاهش مى‌دهد.
۴. کاهش لقاح ميوه‌ها:
وقتى تراکم زياد مى‌شود گل‌ها و ميوه‌ها که بالقوه مى‌توانند تشکيل شوند به‌وجود نيامده يا عقيم مى‌شوند. اين امر باعث کاهش عملکرد مى‌گردد زيرا مقدار کل مواد فتوسنتزى که مى‌تواند در دانه ذخيره شود، کاهش مى‌يابد.
عوامل محيطى نيز بر تراکم مطلوب بوته جهت عملکرد اثر مى‌گذارند. اين عوامل عمدتاً عبارتند از: ۱. تابش خورشيد ۲. رطوبت ۳. حاصلخيزى خاک. محدوديت‌هاى اين عوامل اقليمى تراکم مطلوب براى حداکثر توليد را کاهش مى‌دهد. علف‌هاى هرز نيز با گياهان زراعى از نظر استفاده از اين عوامل محيطى رقابت مى‌نمايند و تراکم مطلوب بوته را کاهش مى‌دهد.


همچنین مشاهده کنید