تراکم بوته و عملکرد

هاليد (۱۹۶۰) مقالات متعددى را خلاصه کرده است و بر اثرات متقابل بين عملکرد و تراکم بوته که در تراکم‌هاى بالا اتفاق مى‌افتد، تأکيد نموده است. اين اثرات متقابل بسته به اينکه عملکرد نتيجه رشد دوره رويشى گياه يا دوره زايشى (عملکرد دانه) باشد متفاوت است. عامل مهم آن است که آيا عملکرد وزن اقتصادى (وزن دانه) يا آنکه کل گياه (عملکرد بيولوژيکي) را تشکيل مى‌دهد.

به‌منظور مطالعه عملکرد در دوره رشد زايشي، هاليدى عملکرد دانه غلات در انگلستان را مورد بررسى قرار داده است. منحنى عکس‌العمل گياه در اين مرحله شکل سهمى است. قسمت بالاى اين منحنى به‌طور معمول افقى است و در دو طرف تراکم مطوللب ملکرد کمتر است. اگر عملکرد دانهٔ محصول موردنظر باشد، تراکم بوته مناسبى وجود دارد که در فراتر از آن به‌علت تراکم زياد بوته، مواد فتوسنتزى به‌جاى رشد دانه، بيشتر صرف رشد رويشى يا تنفس گياه مى‌گردد.

منحنى عملکرد دانه (منحنى A اثرات تراکم گياه در عملکرد و اجزاء عملکرد) را مى‌توان با معادله درجه دوم توجيه کرد که در آن:

Y = a + bx - cx^۲

Y = عملکرد در واحد سطح، x = تراکم گياه در واحد سطح، a، b، c = ضرايب رگرسيون.

در مواردى که عملکرد از رشد رويشى حاصل مى‌شود، عکس‌العمل عملکرد نسبت به تراکم بوته به شکل مجانب بوده و بسيار مشابه LAI بحرانى مى‌باشند. در چنين مواردى يک پوشش متراکم بايستى وجود داشته باشد تا حداکثر تشعشع را به‌سرعت جذب نمايد. ولى اگر پوشش بسيار متراکم گردد تنها ضرر، هزينه بذرکارى بيشتر است. اين مطلب شايد بيانگر آن باشد که چرا ميزان بذر توصيه شده براى گياهان علوفه‌اى معمولاً زياد است. اگرچه در فراتر از تراکم بحرانى بوته توليد کاهش نمى‌يابد ليکن نفعى نيز عايد نمى‌شود چون فقط ۱۰۰% تشعشع خورشيد مى‌تواند جذب شود. استقرار تراکم يکنواخت بوته در مورد گياهان علوفه‌اى که خود مى‌تواند محرکى براى ميزان بذر زياد باشد معمولاً مشکل است. منحنى عملکرد بيولوژيکى ارائه شده در شکل اثرات افزايش تراکم کاشت در عملکرد بذر، را مى‌توان به‌صورت سهمى با معادله زير بيان نمود:

(Y = Ax۱ / (۱ + Abx

که در آن: Y = عملکرد ماده خشک در واحد سطح، A = حداکثر عملکرد ظاهرى هر بوته، x = تعداد بوته‌ها در واحد سطح و b = ضريب خطى رگرسيون.