داستان خاقان چین (۹)

تهمتن میان تاختن را ببست		بران باره‌ی تیزتگ برنشست
بفرمود تا توشه برداشتند		همی راه دشوار بگذاشتند
بیابان گرفتند و راه دراز		بیامد چنان لشکری رزمساز
چنین گفت با طوس و گودرز و گیو		که ای نامداران و گردان نیو
من این بار چنگ اندر آرم بچنگ		بداندیشگان را شود کار تنگ
که دانست کین چاره‌گر مرد سند		سپاه آرد از چین و سقلاب و هند
من او را چنان مست و بیهش کنم		تنش خاک گور سیاوش کنم
که از هند و سقلاب و توران و چین		نخوانند ازین پس برو آفرین
بزد کوس وز دشت برخاست گرد		هوا پر ز گرد و زمین پر ز مرد
ازان نامداران پرخاشجوی		بابر اندر آمد یکی گفت و گوی
دو منزل برفتند زان جایگاه		که از کشته بد روی گیتی سیاه
یکی بیشه دیدند و آمد فرود		سیه شد ز لشکر همه دشت و رود
همی بود با رامش و می بدست		یکی شاد و خرم یکی خفته مست
فرستاده آمد ز هر کشوری		ز هر نامداری و هر مهتری
بسی هدیه و ساز و چندی نثار		ببردند نزدیک آن نامدار
چو بگذشت ازین داستان روز چند		ز گردش بیاسود چرخ بلند
کس آمد بر شاه ایران سپاه		که آمد فریبرز کاوس شاه
پذیره شدش شاه کنداوران		ابا بوق و کوس و سپاهی گران
فریبرز نزدیک خسرو رسید		زمین را ببوسید کو را بدید
نگه کرد خسرو بران بستگان		هیونان و پیلان و آن خستگان
عنان را بپیچید و آمد براه		ز سر برگرفت آن کیانی کلاه
فرود آمد و پیش یزدان بخاک		بغلتید و گفت ای جهاندار پاک
ستمکاره‌ای کرد بر من ستم		مرا بی‌پدر کرد با درد و غم
تو از درد و سختی رهانیدیم		همی تاج را پرورانیدیم
زمین و زمان پیش من بنده شد		جهانی ز گنج من آگنده شد
سپاس از تو دارم نه از انجمن		یکی جان رستم تو مستان ز من
بزد اسپ و زان جایگه بازگشت		بران پیل وان بستگان برگذشت
بسی آفرین کرد بر پهلوان		که او باد شادان و روشن‌روان
بایوان شد و نامه پاسخ نوشت		بباغ بزرگی درختی بکشت
نخست آفرین کرد بر کردگار		کزو بود روشن دل و بختیار
خداوند ناهید و گردان سپهر		کزویست پرخاش و آرام و مهر
سپهری برین گونه بر پای کرد		شب و روز را گیتی آرای کرد
یکی را چنین تیره‌بخت آفرید		یکی را سزاوار تخت آفرید
غم و شادمانی ز یزدان شناس		کزویست هر گونه بر ما سپاس
رسید آنچ دادی بدین بارگاه		اسیران و پیلان و تخت و کلاه
هیونان بسیار و افگندنی		ز پوشیدنی هم ز گستردنی
همه آلت ناز و سورست و بزم		بپیش تو زین سان که آید برزم
مگر آنکسی کش سرآید بپیش		بدین گونه سیر آید از جان خویش
وزان رنج بردن ز توران سپاه		شب و روز بودن بوردگاه
ز کارت خبر بد مرا روز و شب		گشاده نکردم به بیگانه لب
شب و روز بر پیش یزدان پاک		نوان بودم و دل شده چاک چاک
کسی را که رستم بود پهلوان		سزد گر بماند همیشه جوان
پرستنده چون تو ندارد سپهر		ز تو بخت هرگز مبراد مهر
نویسنده پردخته شد ز آفرین		نهاد از بر نامه خسرو نگین
بفرمود تا خلعت آراستند		ستام و کمرها بپیراستند
صد از جعد مویان زرین کمر		صد اسپ گرانمایه با زین زر
صد اشتر همه بار دیبای چین		صد اشتر ز افگندنی هم چنین
ز یاقوت رخشان دو انگشتری		ز خوشاب و در افسری بر سری
ز پوشیدن شاه دستی بزر		همان یاره و طوق و زرین کمر
سران را همه هدیه‌ها ساختند		یکی گنج زین سان بپرداختند
فریبرز با تاج و گرز و درفش		یکی تخت زرین و زرینه کفش
فرستاد و فرمود تا بازگشت		از ایران بسوی سپهبد گذشت
چنین گفت کز جنگ افراسیاب		نه آرام باید نه خورد و نه خواب
مگر کان سر شهریار گزند		بخم کمند تو آید ببند
فریبرز برگشت زان بارگاه		بکام دل شاه ایران سپاه
پس آگاهی آمد بافراسیاب		که آتش برآمد ز دریای آب
ز کاموس و منشور و خاقان چین		شکستی نو آمد بتوران زمین
از ایران یکی لشکر آمد بجنگ		که شد چرخ گردنده را راه تنگ
چهل روز یکسان همی جنگ بود		شب و روز گیتی بیک رنگ بود
ز گرد سواران نبود آفتاب		چو بیدار بخت اندر آمد بخواب
سرانجام زان لشکر بیشمار		سواری نماند از در کارزار
بزرگان و آن نامور مهتران		ببستند یکسر ببند گران
بخواری فگندند بر پشت پیل		سپه بود گرد آمده بر دو میل
ز کشته چنان بد که در رزمگاه		کسی را نبد جای رفتن براه
وزین روی پیران براه ختن		بشد با یکی نامدار انجمن
کشانی و شگنی و وهری نماند		که منشور شمشیر رستم نخواند
وزین روی تنگ اندر آمد سپاه		بپیش اندرون رستم کینه‌خواه
گر آیند زی ما برزم آن گروه		شود کوه هامون و هامون چو کوه
چو افراسیاب این سخنها شنود		دلش گشت پر درد و سر پر ز دود
همه موبدان و ردان را بخواند		ز کار گذشته فراوان براند
کز ایران یکی لشکری جنگجوی		بدان نامداران نهادست روی
شکسته شدست آن سپاه گران		چنان ساز و آن لشکر بی‌کران
ز اندوه کاموس و خاقان چین		ببستند گفتی مرا بر زمین
سپاهی چنان بسته و خسته شد		دو بهره ز گردنکشان بسته شد
بایران کشیدند بر پشت پیل		زمین پر ز خون بود تا چند میل
چه سازیم و این را چه درمان کنیم		نشاید که این بر دل آسان کنیم
گر ایدونک رستم بود پیش رو		نماند برین بوم و بر خار و خو
که من دستبرد ورا دیده‌ام		ز کار آگهان نیز بشنیده‌ام
که او با بزرگان ایران زمین		چه کردست از نیکوی روز کین
چه کردست با شاه مازندران		ز گرزش چه آمد بران مهتران
گرانمایگان پاسخ آراستند		همه یکسر از جای برخاستند
که گر نامداران سقلاب و چین		بایران همی رزم جستند و کین
نه از لشکر ما کسی کم شدست		نه این کشور از خون دمادم شدست
ز رستم چرا بیم داری همی		چنین کام دشمن بخاری همی
ز مادر همه مرگ را زاده‌ایم		میان تا ببستیم نگشاده‌ایم
اگر خاک ما را بپی بسپرند		ازین کرده‌ی خویش کیفر برند
بکین گر ببندیم زین پس میان		نماند کسی زنده ز ایرانیان
ز پرمایگان شاه پاسخ شنید		ز لشکر زبان‌آوری برگزید
دلیران و گردنکشان را بخواند		ز خواب و ز آرام و خوردن بماند
در گنج بگشاد و دینار داد		روان را بخون دل آهار داد
چنان شد ز گردان جنگی زمین		که گفتی سپهر اندر آمد بکین
چو این بند بد را سر آمد کلید		فریبرز نزدیک رستم رسید
بدل شاد با خلعت شهریار		بدو اندرون تاج گوهر نگار
ازان شادمان شد گو پیلتن		بزرگان لشکر شدند انجمن
گرفتند بر پهلوان آفرین		که آباد بادا برستم زمین
بدو جان شاه جهان شاد باد		بر و بوم ایرانش آباد باد
همه مر ترا چاکر و بنده‌ایم		بفرمان و رایت سرافگنده‌ایم
وزان جایگه شاد لشکر براند		بیامد بسغد و دو هفته بماند
بنخچیر گور و بمی دست برد		ازین گونه یک چند خورد و شمرد
وزان جایگه لشکر اندر کشید		بیک منزلی بر یکی شهر دید
کجا نام آن شهر بیداد بود		دژی بود وز مردم آباد بود
همه خوردنیشان ز مردم بدی		پری چهره‌ای هر زمان گم بدی
بخوان چنان شهریار پلید		نبودی جز از کودک نارسید
پرستندگانی که نیکو بدی		به دیدار و بالا بی‌آهو بدی
از آن ساختندی بخوان بر خورش		بدین گونه بد شاه را پرورش
تهمتن بفرمود تا سه هزار		زرهدار بر گستوان ور سوار
بدان دژ فرستاد با گستهم		دو گرد خردمند با اوبهم
مرین مرد را نام کافور بود		که او را بران شهر منشور بود