بهداشت

يکى از فاکتورهاى مهم در جهت افزايش توليد و کاهش هزينه‌هاى پرورش و نگهدارى حيوانات اهلي، جلوگيرى از امراض و بيمارى‌هاى انفرادى و واگيردار دام‌هاى اهلى است. (تلفات در اثر بيمارى‌ها و انگل‌هاى خارجى و داخلى سبب خسارات زيادى در صفت گاودارى و مرغدارى و گوسفنددارى مى‌شود). براى نيل به اهداف بايد از فيزيولوژى و وضع عادى و سلامت حيوانات مختلف با خبر بود تا با بروز هرگونه تغييرى در حالت طبيعى آنها در صدد رفع آن برآمد.

حالات فيزيولوژيکى و طبيعى حيوان که در بيشتر مواد مورد توجه قرار مى‌گيرند عبارتند از: درجهٔ حرارت بدن، تعداد ضربان قلب در دقيقه، تعداد متوسط تنفس در دقيقه، سن بلوغ، حالت طلب و مدت آن، فواصل بين دوحالت طلب، طول دورهٔ آبستني، دورهٔ شيردهي، سن جفتگيرى و سن در اولين فحلي.

درجهٔ حرارت بدن حيوانات معمولاً ثابت است، ولى تغييرات محيطى مثل افزايش يا کاهش درجه حرارت، سرماى محيط همراه با رطوبت، مى‌تواند سبب کاهش درجهٔ حرارت بدن حيوان گردد و فعاليت فيزيکى ممکن است در حدود يک درجه سانتى‌گراد در آن تغيير ايجاد بکند.

در جدول A درجهٔ حرارت طبيعى حيوانات اهلى و در جدول B تعداد متوسط ضربان نبض و در جدول C طول مدت آبستنى در دام‌هاى مختلف نشان داده شده است.

جدول A - درجهٔ حرارت طبيعى حيوانات اهلى

	نوع دام			حرارت طبيعى بدن برحسب درجهٔ سانتى‌گراد
	گاو			۳۸/۵
	گوسالهٔ شيرخوار			۴۰
	گوسالهٔ قبل از يک‌سالگى			۴۰-۳۸/۵
	گوسفند			۴۰-۳۹
	طيور			۴۲/۵-۴۰/۵

جدول B- تعداد متوسط ضربان نبض در حيوانات مختلف

	نوع دام			تعداد ضربان نبض در دقيقه
	گوساله			۱۰۰-۷۰
	گاو شيرى			۸۰-۷۰
	گاو گوشتى			۶۰-۴۸
	بره			۱۰۰-۹۰
	گوسفند بالغ			۸۵-۷۰
	گوسفند پير			۶۵-۶۰
	مرغ			۱۶۰-۱۳۰

جدول C- طول مدت آبستنى در حيوانات اهلى

	نوع دام			حداقل دورهٔ آبستنى			حداکثر دورهٔ آبستنى			حد متوسط دورهٔ آبستنى
	ماديان			۳۱۰ روز			۳۴۰ روز			۳۴۰ روز
	گاو			۲۷۰ روز			۳۱۰ روز			۲۸۵ روز
	بز و ميش			۱۴۵ روز			۱۵۵روز			۱۵۰ روز
	سگ			۵۰ روز			۶۵ روز			۶۳ روز

با توجه به اين جداول هرگونه تغييرى که در سلامت حيوان به‌وجود آيد، فوراً قابل تشخيص خواهد بود. به موازات تغييرات ظاهري، تغييراتى در خون، ادرار، مدفوع حيوان نيز از لحاظ شيميائى و فيزيکى حاصل مى‌گردد که اغلب اوقات براى پى بردن به آنها و تشخيص بيمارى کمک مى‌کند.

تعريف بهداشت دام

رعايت اصول و نکاتى است که به‌وسيلهٔ آن مى‌توان دام را در سلامت کامل نگهدارى کرده و با تکيه بر اين اصول مى‌توان از شيوع بيمارى‌هاى دامى جلوگيرى کرد.

در دامپرورى به‌علل اقتصادى نبودن، پرجمعيت بودن به‌ندرت به معالجهٔ حيوان مى‌پردازند و فقط با جديت و مراقبت و با به‌کار بستن فنون بهداشت و افزودن به مقاوت دام از بروز بيمارى‌ها جلوگيرى کرده و سلامت گله را تأمين مى‌کنند.