دین و عقیده

فردوسى مسلمان، شيعه، معتزلى و دوستدار خاندان پيغمبر و على بوده؛ راه رهائى و رستگارى را در دين و دانش مى‌جسته است. برخى از سخنان او در اين‌باره چنين بوده است:

	تو را دانش دين (۱) رهاند دوست
	ره رستگارى ببايدت جست
	به گفتار پيغمبرت راه جوى
	دل از تيرگى‌ها بدين آب شوى
	چه گفت آن خداوند تنزيل و وحى
	خداوند امر و خداوند نهى
	که خورشيد بعد از رسولانِ مِهْ
	نتابيد بر کس ز بوبکر بِهْ
	عمر کرد اسلام را آشکار
	بياراست گيتى چو باغ بهار
	پس از هر دوان بود عثمان گزين
	خداوند شرم و خداوند دين
	چهارم على بود جفت بتول
	که او را به خوبى ستايد رسول:
	که 'من شهر علمم عَليَّم در است'
	درست اين سخن گفت پيغمبر است
	گواهى دهم کاين سخن راز اوست
	تو گوئى دو گوشم بر آواز اوست
	على را چنين دان و ديگر همين
	کز ايشان قوى شد به هرگونه دين

(۱). در برخى نسخه‌ها دانش و دين است، ولى صحيح 'دانش دين' است و نسخه‌هاى کهن يا معتبر اين ضبط را تأييد مى‌کند. بنابر عقايد نياکان ما از ميان دانش‌ها بهترين آنها دانش دين و شناخت ايزد است، و در اين‌باره در شاهنامه و بيرون از آن باز هم سخن رفته است.

براى نمونه:

			ز دانش نخستين به يزدان‌گرى	که او هست و باشد هميشه به‌جاى
				چاپ مسکو، ۸/۴۰

و سر راستى دانش ايزدى است (چاپ مول، ۴۱/۱۱۲۵) و در گرشاسپ‌نامه آمده است:

			ز دانش نخست آنچه آيد به‌کار	به همين هست دانستن کردگار
				(۱۴/۱۴۶)

در مصراع مورد بحث نيز که آغاز قطعهٔ ستايش دين است همين مطلب را مى‌خواهد بگويد، و 'دانش دين' درست است و در نسخهٔ فلورانس مورخ ۶۱۴ هـ.ق. نيز چنين است. (دکتر خالقى مطلق).