پرولاپس رکتوم (پروسيدنتيا، procidentia) ضايعه‌اى نامعمول است که در آن تمام ضخامت ديوارهٔ رکتوم از درون مقعد عبور مى‌کند. نقص اصلي، وجود اختلالى در يک يا چند ساختار پشتيبان رکتوم است، که همراه با افزايش فشار درون شکمي، ممکن است منجر به پرولاپس رکتوم شود.
پشتيبانى طبيعى رکتوم شامل يک مزانتر در پشت، چين‌هاى صفاقي، اتصالات فاسيائي، خم رکتوم، و عضلهٔ بالابرنده است. در حال استراحت، بخش پوبورکتاليس عضلهٔ بالابردنده زاويهٔ حاده‌اى بين رکتوم تحتانى و مقعد ايجاد مى‌کند که به سمت جلو کشيده شده است. اين عنصر پشتيبانى‌کنندهٔ خصوصاً مهمى است، چرا که سوراخ موجود در کف لگن را مى‌بندد.
پرولاپس رکتوم در شيرخواران و کودکان معمولاً مارزادى و مربوط به کمبود پشتيبانى و تثبيت اسکلتى است. در بزرگسالان اين ضايعه اکتسابى است و ممکن است مربوط به آسيب به عضلهٔ بالابرنده (پوبورکتاليس)، دژنرسانس عضلانى در افراد پير يا بيماران دچار سايکوز، فلج دم اسب (cauda equina)، افزايش فشار با بافت‌هاى نازک‌شده، و غيره باشد.
تشخيص افتراقى
هموروئيدهاى داخلى دچار پرولاپس با ظاهر گشاد آنها و جداشدن به توده‌هاى مجزا توسط يک ناودان مشخص مى‌شوند. ديگر ضايعات پرولاپس‌کننده شامل پوليپ‌ها، تومورها، و پاپيلاهاى هيپرتروفيک مقعد هستند.
عوارض
مخاط دچار پرولاپس در بسيارى از موارد علائم شکنندگى سطحي، زخمى‌شدن، و ادم را نشان مى‌دهد. جا نيافتادن شايع نيست. گانگرن يا پارگى ديوارهٔ قدامى رکتوم با بيرون‌زدگى رودهٔ باريک، عارضه‌اى جدى و نادر است.
پيش‌آگهى
اگر بيماران پيش از ترميم پرولاپس بى‌اختيارى داشته باشند، معمولاً پس از عمل نيز درجاتى از بى‌اختيارى وجود خواهد داشت. ميزان موفقيت ترميم‌هاى قطعى حدود ۸۵% است.
يافته‌هاى بالينى
نشانه‌ها و علائم
بارزترين تظاهر، توده‌اى است که از مقعد بيرون مى‌زند. پيشروى بيشتر منجر به پرولاپس مداوم مى‌شود که بايد با دست جا انداخته شود. در وضعيت دچار پرولاپس، مخاط تحريک مى‌شود، به‌سادگى خونريزى مى‌کند و موکوس ترشح مى‌کند. با بزرگتر‌شدن رودهٔ پائين‌آمده، اسفنکتر مقعد گشاد، ضعيف و آتونيک مى‌شود و به بى‌اختيارى مدفوع و گاز مى‌انجامد.
زمانى‌که اين بيماران معاينه مى‌شوند، ضرورى است که پرولاپس ديده شود.
معاينات خاص
کولونوسکوپى يا عکسبردارى اشعهٔ X از کولون با تنقيهٔ باريم بايد انجام شوند تا ديگر بيمارى‌ها را رد کرد. براى ردکردن اختلالات نورولوژيک اوليه، معاينهٔ عصبى ضرورى است. اسفنکتر رکتال مقعد بايد ارزيابى شود.
درمان
درمان طبى
در شيرخواران و کودکان، درمان محافظه‌کارانه بهترين نتيجه را دارد، چرا که پرولاپس در بسيارى از موارد مخاطى است.
درمان جراحى
روش‌هاى جراحى فراوانى براى پرولاپس کامل رکتوم پيشنهاد شده‌اند. روش مناسب تا حد زيادى بستگى به وضعيت عمومى بيمار دارد. براى افراد مسن، پرخطر، يا معلول ذهني، ممکن است نتوان هيچ روش اصلاح‌کننده‌اى را انتخاب کرد. ساده‌ترين رويکرد جراحى استفاده از يک حلقهٔ محيطى از تورى از جنس صناعى است که در فضاى دور مقعد قرار داده مى‌شود. عوارض اين روش شامل درهم‌روى مدفوع، عفونت و خوردگى جسم خارجى به‌طرف درون رکتوم است.
براى بيماران کم‌‌خطرتر، ممکن است از يک روش قطعى‌تر از طريق شکم استفاده شود، رکتوم با واردشدن به فضاى جلوى ساکروم از پشت، متحرک مى‌شود. سپس با استفاده از کشش ملايم، رکتوم متحرک‌شده به ساکروم قلاب مى‌شود. يک پيوند تورى تفلون به بالاى رکتوم دوخته مى‌شود و سپس به فاسياى جلوى ساکرون قلاب مى‌گردد (روش ريپشتاين، Ripstein procedure).
خارج‌کردن رکتوم پرولاپس کردهٔ اضافى روشى ديگر است که در بيماران کم‌خطر بايد درنظر گرفته شود. اين کار را مى‌توان از طريق شکم و با بريدن رکتوم و انجام يک آناستوموز قدامى پائينى بين کولون و رکتوم تحتانى انجام داد. رکتوپکسى نيز ممکن است به‌دنبال رزکسيون انجام شود.
يک روش ديگر در بيماران مناسب، رويکرد پرينه‌آل است. پرولاپس را مى‌توان پس از متحرک‌کردن بيرون آورد. اين جراحى‌ها پرولاپس را برطرف مى‌کنند و کمتر از روش‌هاى از طريق شکم، تهاجمى هستند.
