هموروئید (بواسیر)

اصول تشخيص

- خونريزى رکتال، بيرون‌زدگي، ناراحتى.

- ترشح مخاطى از رکتوم.

- کم‌خونى ثانويهٔ احتمالى.

- يافته‌هاى شاخص در مشاهدهٔ خارجى مقعد و بررسى آنوسکوپيک.

ملاحظات کلى

هموروئيد (به‌معنى جريان داشتن خون) يک حالت آناتوميک طبيعى است و در تمام بزرگسالان رخ مى‌دهد. درمان تنها زمانى ضرورت دارد که هموروئيدها بزرگ و نشانه‌دار شوند.

هموروئيدها را به دو دستهٔ داخلى و خارجى تقسيم‌بندى مى‌کنند. هموروئيدهاى داخلى شبکه‌اى از سياهرگ‌هاى هموروئيدى فوقانى در بالاى محل اتصال مخاط و پوست هستند که با مخاط پوشيده‌ شده‌اند. هموروئيدها عمدتاً در سه موقعيت رخ مى‌دهند: قدامى راست، خلفى راست، و جانبى چپ. هموروئيدهاى کوچکتر بين محل‌هاى اوليهٔ فوق ايجاد مى‌شوند.

هموروئيدهاى خارجى در زير محل اتصال مخاط و پوست در بافت‌هاى زير اپى‌تليوم مقعد مجراى مقعدى و پوست ناحيهٔ اطراف مقعد ديده مى‌شوند. دو شبکهٔ هموروئيدهاى خارجى و داخلى آزادانه با يکديگر آناستوموز مى‌کنند و بازگشت وريدى رکتوم تحتانى و مقعد را تشکيل مى‌دهند. هموروئيدهاى داخلى به سياهرگ‌هاى هموروئيدى فوقانى و از آنجا به سيستم پورت تخليه مى‌شوند. هموروئيدهاى خارجى به گردش خون عمومى تخليه مى‌شوند.

تشخيص افتراقى

خونريزى رکتال، شايع‌ترين تظاهر هموروئيدهاى داخلي، در سرطان کولون و رکتوم، بيمارى ديورتيکولي، پوليپ‌هاى آدنوماتو، کوليت اولسرو، و ديگر بيمارى‌هاى کمتر شايع کولون و رکتوم نيز رخ مى‌دهد.

پرولاپس رکتوم را بايد از پرولاپس مخاطى ناشى از هموروئيدهاى داخلى افتراق داد.

منگوله (tag)هاى پوستى خارجى نتيجهٔ ترومبوز قبلى هموروئيدهاى خارجى هستند و شناسائى آنها نيز بايد آسان باشد. وجود يک منگولهٔ نگهبان (sentinel tag) روى خط وسط ممکن است نشان‌دهندهٔ وجود يک شقاق در مجاورت آن باشد.

عوارض

به‌ندرت، هموروئيدهاى داخلى پرولاپس شده، به‌علت احتقان، ادم و ترومبوز، غيرقابل جاانداختن مى‌شوند. اين حالت ممکن است به ترومبوز تمام محيط هموروئيدهاى داخلى و خارجى منجر شود که حالتى فوق‌العاده دردناک است که مى‌تواند منجر به انفارکت مخاط و پوست روى هموروئيد شود. آمبولى سپتيک به‌ندرت از طريق سيستم پورت رخ مى‌دهد و ممکن است منجر به آبسهٔ کبد شود. کم‌خونى فقر آهن ممکن است رخ دهد.

هموروئيدها ممکن است در صورت وجود پرفشارى خون پورت، به‌صورت يک شانت پورت به سيستميک عمل کنند؛ در اين حالت خونريزى ممکن است شديد باشد.

پيش‌آگهى

با درمان مناسب، تمام بيماران دچار هموروئيدهاى نشانه‌دار بايد بى‌نشانه شوند. به‌دنبال درمان، زورزدن بايد به حداقل برسد تا جلوى عود نشانه‌ها گرفته شود.

يافته‌هاى بالينى

نشانه‌ها و علائم

درد شديد ارتباطى با هموروئيدهاى داخلى ندارد و تنها در ترومبوز هموروئيدهاى خارجى رخ مى‌دهد.

خونريزى معمولاً اولين نشانهٔ هموروئيدهاى داخلى است. خون، قرمز روشن و بدون اختلاط با مدفوع است و از نظر مقدار، ممکن است بين رگه‌هائى روى دستمال توالت تا مقادير کافى که در آب دستشوئى ديده شود، نوسان کند. گاهى اوقات خونريزى هموروئيدى عودکننده ممکن است منجر به کم‌خونى قابل توجه شود. با بزرگ‌شدن تدريجى هموروئيدها، ممکن است از مقعد بيرون بزنند (پرولاپس). ناراحتى و درد تنها زمانى رخ مى‌دهند که ترومبوز وسيع همراه با ادم و التهاب وجود داشته باشد.

معاينه

هموروئيدهاى خارجى ممکن است با چشم ديده شوند، به‌خصوص اگر ترومبوزه شده باشند. با خواستن از بيمار براى زورزدن، و جدا کردن ملايم کپل‌ها از يکديگر، مى‌توان پرولاپس را ايجاد و مشاهده کرد.

در معاينهٔ رکتوم با انگشت، هموروئيدهاى داخلى را معمولاً نمى‌توان لمس کرد، و اين هموروئيدها نبايد نسبت به لمس حساس باشند.

ارزيابى آنوسکوپيک براى ديدن هموروئيدهاى داخلى که بيرون نمى‌زنند ضرورى است. مدفوع بايد از نظر خون نهفته آزمايش شود.