اقدامات محافظه‌کارانه

اقدامات جراحى

کولکتومى کامل با آناستوموز ايلئوم و مقعد جراحى غيراورژانس انتخابى در بيشتر بيماران است. چاقى و سن بالا از عوامل محدود‌کننده هستند. بيشتر جراحان براى حفاظت آناستوموز ايلئوم و مقعد، براى مدت ۳-۲ ماه از يک ايلئوستومى موقت استفاده مى‌کنند.

پروکتولکتومى با ايلئوستومى متداول يا قابل کنترل در بيمارانى انجام مى‌شود که ممکن است کانديداهاى روش ايلئوآنال نباشند.

پيش‌‌آگهى

حملات اول در صورتى‌که توسط متخصصان درمان شوند، به‌ندرت کشنده هستند.

پيش‌آگهى درازمدت پروکتيت اولسرو خوب است؛ اگر کوليت کولون چپ را درگير کند، پيش‌آگهى بدتر است. در بيماران دچار پان‌کوليت، احتمال جراحى در طى سال اول حدود ۲۵% و ميزان مرگ و مير طى ۱۰ سال ۵% است.

تغيير عملکرد جنسى پس از پروکتکومى در مجموع تقريباً در ۱۲% مردان - که عمدتاً بالاى ۵۰ سال سن دارند - رخ مى‌دهد. اختلال کارکرد جنسى در زنان به تغييرات ظاهر بدن، وجود ايلئوستومي، و فيبروز لگنى مربوط است.

اقدامات محافظه‌کارانه

هدف درمان محافظه‌کارانه پايان دادن به حملات در اسرع‌ وقت و پيشگيرى از عود است.

حملهٔ خفيف

بيمارى خفيف يا تدريجى محدود به رکتوم و سيگموئيد را معمولاً مى‌توان به‌صورت سرپائى چک کرد. کاهش فعاليت بدني، و حتى بسترى‌شدن، قابل توصيه هستند. رژيم غذائى بايد بدون محصولات شير گاو و هر غذاى ديگرى باشد کهاسهال را در فرد بيمار تشديد کند. سولفاسالازين، ۸-۲گرم در روز خوراکي، در کنترل حملات حاد مؤثر است. جزء فعال سولفاسالازين ۵-آمنيوساليسيليک اسيد (5-ASA) است که به‌صورت موضعى نيز با تنقيه احتباسى مفيد است. اشکال خوراکى 5-ASA (مانند مسالامين و يا اولسالازين) به اندازهٔ سولفاسالازين مؤثر هستند و بسيارى از اثرات نامطلوب آن را ندارند. کورتيکوستروئيد موضعى در بسيارى از موارد انديکاسيون دارد و ممکن است به‌صورت تنقيه (۱۰۰ ميلى‌گرم هيدروکورتيزون در ۶۰mL سالين) يا کف هيدروکورتيزون استات رکتال تجويز شود.

حمله شديد

کوليت شديد يا برق‌آسا نياز به بسترى در بيمارستان دارد. در بيماران دچار گشاد‌شدگى کولون يا بيماران در معرض خطر بروز اين عارضه، تخليهٔ معده از طريق لولهٔ معده ضرورى است . بسيارى از بيماران بدحال قادر به تغذيهٔ خوراکى نيستند، و تغذيهٔ وريدى کامل بايد به‌سرعت در اين بيماران آغاز شود.

کورتيکوستروئيدها در ابتدا به‌صورت وريدى به‌شکل هيدروکورتيزون (۳۰۰-۱۰۰ ميلى‌گرم در روز) يا پردنيزولون (۸۰-۲۰ ميلى‌گرم در روز) داده مى‌شوند. به‌جاى آن، کورتيکوتروپين (ACTH) را مى‌توان به‌صورت قطرات وريدى تجويز کرد. در صورت شروع تغذيهٔ خوراکي، کورتيکوستروئيدها به‌صورت خوراکى داده مى‌شوند، و دوز آنها به‌تدريج و ظرف يک دورهٔ ۳-۱ ماهه کاهش مى‌يابد. پس از فروکش کردن اسهال مى‌توان از کورتيکوستروئيدهاى موضعى استفاده کرد. اگر بيمار اجازهٔ خوردن داشته باشد، سولفاسالازين را بايد به‌صورت خوراکى تجويز کرد، ولى بيماران شديداً بدحال نياز به آنتى‌بيوتيک‌هاى وسيع‌الطيف وريدى دارند. هيپوکالمى شايع است و بايد اصلاح شود.

درمان نگه‌دارنده

کارآزمائى‌هاى کنترل‌شده نشان داده‌اند که تجويز مزمن سولفاسالازين ميزان عود را کاهش مى‌دهد. تنقيهٔ شبانهٔ 5-ASA باعث تداوم خاموشى بيمارى در کوليت سمت چپ مى‌شود. کورتيکوستروئيدهاى خوراکى با دوزهاى کمى که مانع از بروز اثرات جانبى شوند، در پيشگيرى از عود بى‌تأثير هستند. در بيماران دچار پروکتيت يا پروکتوسيگموئيديت، کورتيکوستروئيدهاى موضعى ممکن است درمان نگه‌دارندهٔ مناسبى باشند. درمان سرکوبگر ايمنى بعضى پزشکان براى درمان کوليت اولسرو در بيمارانى که نمى‌توانند قطع درمان کورتيکوستروئيدى را تحمل کنند، به‌کار مى‌رود. سيکلوسپورين براى بيمارانى که به استروئيدها پاسخ نمى‌دهند مؤثر است.

درمان جراحى

بيمارى حاد

جراحى اورژانس براى سوراخ‌شدگى ثابت شده يا مشکوک کولون ضرورى است. جراحى فورى (urgent) براى مشکل حادى (مگاکولون توکسيک، خونريزى يا کوليت برق‌آسا) انجام مى‌شود که در ابتداء به‌صورت طبى و سپس در صورت عدم کفايت پاسخ، به‌صورت جراحى درمان مى‌شود. اگر مگاکولون توکسيک ظرف چند ساعت (و نه چند روز) به درمان پاسخ ندهد، جراحى براى پيشگيرى از سوراخ‌شدگى ضرورى است. بيمارى برق‌آسا بدون مگاکولون بايد ضرف ۵-۴ روز يا کمتر بهبود يابد؛ در غير اين‌صورت، ممکن است جراحى توصيه شود.

بيمارى مزمن

تعريف بيمارى غيرقابل تحمل دشوار است. حملات مکرر بدتر شدن بيماري، نشانه‌هاى مداوم مزمن، سوءتغذيه، ضعف، ناتوانى در کارکردن، عدم امکان لذت‌بردن از يک زندگى اجتماعى و جنسى کامل، همگى عناصرى از بيمارى غيرقابل تحمل هستند. حملات بدترشدن بيمارى در زمان کاهش دوز کورتيکوستروئيد - و در نتيجه عدم امکان قطع اين داروها ظرف چند ماه يا حتى چند سال - انديکاسيونى اجبارى براى کولکتومى است. پيشگيرى يا درمان کارسينوم از انديکاسيون‌هاى مهم جراحى است. تظاهرات خارج کولونى شديد ممکن است به کولکتومى جواب دهد ولى اسپونديليت و آنکليوزان با کولکتومى بهبود نمى‌يابند.