قشقائی

ايل قشقائى يکى از ايلات مهم ترک‌زبان ايران است. مرکز اصلى اين ايل فارس است. قشقائى‌ها در دوره‌هاى مختلف به‌تدريج به اين سرزمين کوچيده و در آن ساکن شده‌اند. حاج ميرزا حسن فسائى در کتاب 'فارس‌نامه ناصرى' ( ۱۳۱۳ ه.ق) مى‌نويسد: قشقائى‌ها طايفه‌اى از ترکان خلج بوده‌اند که از عراق عجم و ساوه به فارس کوچيده‌اند. قسمتى از اين مهاجران در بلوک قونقرى (شهرستان آباده) ساکن و ده‌نشين شده‌اند که هنوز هم به ترکى سخن مى‌گويند و به‌نام خلج ناميده مى‌شوند. گروهى ديگر به زندگى کوچ‌نشينى ادامه مى‌دهند و به دو بخش خلج و قشقائى تقسيم مى‌شوند. چون مهاجرت اينها به فارس حالت گريز و فرار داشته است، به (قاج‌قائي) به معنى گريخته و فرارى معروف شده‌اند. بعدها اين واژه به قاش‌قائى و قشقائى تبديل مى‌شود. برخى عقيده دارند که قشقائى از (قشقه) به معنى چال و علامت سفيدى مشتق شده است که بر روى پيشانى اسب‌هاى آنان وجود داشته است و نشانه قبيله آنان بوده است.

پاره‌اى از مورخان مسکن اصلى ايل قشقائى را آذربايجان و تبريز مى‌دانند ترانه‌هاى فولکوريک قشقائى هم اين نظر را تأييد مى‌کند:

بويول گده تبريزه - قنات ريزه ريزه (اين راه به تبريز مى‌رود و قنات آن ريز ريز است.)

تارم بيزه بير يول ور بيزو اراگ و لکمره (خداى من راهى به ما نشان بده تا به سرزمين‌ خود برويم.)

روى آن کوه سبز ^(۱) بوردم را ديدم (ای کوه سز تو را یاد می‌کنم و می‌گریم.)

(۱) . مى‌گويند کوه سبز يکى از ييلاقات غارنشين آذربايجان است ( پيمان ص ۵).

در زمان سلطان محمود غزنوى در سال ۳۹۶ ه.ق گروهى از ايلات خلج در خراسان و حوالى مرو ساکن بوده‌اند، بعدها به‌علت بدرفتارى لشگريان محمود گروهى از ترکان (از جمله خلج‌ها) به کرمان مى‌روند و از آنجا به‌سبب تعقيب مأموران سلطان محمود به اصفهان و از آنجا به آذربايجان مى‌روند، پس از آذربايجان به عراق آمده و به‌همراه عراقى‌ها (ترکان ساکن در اين نواحى که مستقيماً آمده بودند) اغلب اضطراراً به دامنه‌هاى جنوبى سلسله جبال زاگرس کوچ مى‌کنند بدين‌ترتيب مى‌توان گفت اولين رسته‌هاى ترکان جنوب عراقى‌ها و خلج‌ها هستند که حدود يک هزار سال پيش از جيحون گذشته وارد ايران شدند و پس از نقل مکان و مهاجرت‌هاى متعدد به فارس آمدند و ايلات قشقائى ترک‌زبان را تشکيل دادند.(مى‌گويند کوه سبز يکى از ييلاقات غارنشين آذربايجان است - پيمان ص ۹ و ۸). مؤلف فارس‌نامه ناصرى منشاءِ طايفه اينانلو را (که گورهى از آنان از ايل قشقائى و بيشر آنها جزءِ ايلات خمسه هستند) از ترکستان مى‌داند که به‌همراهى مغول به ايران و سپس به فارس مهاجرت کرده‌اند.