جمعه, ۳۱ فروردین, ۱۴۰۳ / 19 April, 2024
مجله ویستا

غذا


ماده‌اى که پس از خورده شدن قابل هضم و جذب بوده و براى حيوان مفيد واقع شود غذا ناميده مى‌شود. به آن قسمت از مواد غذائى که مورد استفادهٔ حيوان واقع مى‌شود مواد مغذى (Feed) مى‌گويند. با توجه به اينکه يک نوع غذا به تنهائى نمى‌تواند تمام احتياجات حيوان را برطرف بکند، بنابراين غذاى روزانه حيوان مجموعه‌اى از چندين غذاى مختلف است که اين مجموعه را جيره غذائى مى‌گويند.
جيرهٔ غذائى که با توجه به نيازمندى‌هاى حيوان تنظيم شده باشد و بتواند تمام احتياجات حيوان را برطرف نمايد، جيرهٔ غذائى متعادل گفته مى‌شود که اين نوع جيره‌ها با توجه به جنبهٔ اقتصادى آن تنظيم مى‌گردد.
- منابع غذائى:
به‌طورکلى احتياجات غذائى حيوانات از منابع گياهي، حيوانى و معدنى تأمين مى‌شود. با وجود اينکه اجزاء تشکيل‌دهندهٔ منابع گياهى و حيوانى يکى است، ولى غذاهاى با منشاء گياهى بخش عمده جيره‌هاى غذائى روزانه حيوانات اهلى را تشکيل مى‌دهند و حيوانات از انرژى شيميائى که در طى جريان عمل فتوسنتز در گياهان ذخيره شده است براى زنده نگه داشتن خود، ساختن نسوج و بافت‌هاى بدن خود و توليد استفاده مى‌کنند. منابع گياهى در کنار منابع حيوانى و توأم با آنها به‌کار مى‌روند و شامل مواد انرژى‌زا و مواد پروتئينى مى‌باشند.
- قابليت هضم يک غذا:
قسمتى از غذا که توسط حيوان دفع نشده و جذب مى‌گردد قابليت هضم آن غذا گفته مى‌شود و به‌صورت زير مشخص مى‌شود.
مادهٔ خشک موجود در مدفوع - کل مادهٔ خشک موجود در غذا
۱۰۰×
= قابليت هضم غذا
کل مادهٔ خشک
اجزاى تشکيل‌دهنده بدن حيوان و غذاها عبارتند از:
آب: ميران آب مواد غذائى متفاوت بوده و از ۶% در غذاهاى متراکم تا ۹۰% در غده‌ها و ريشه‌ها متفاوت است. مقدار آب موجود در گياهان و حيوانات نسبت معکوس با سن آنها دارد، هرچه سن حيوان و گياه بالاتر رود مقدار آب کاهش پيدا مى‌کند، همچنين مقدار آب با مقدار چربى بدن نسبت عکس دارد. ماده خشک: مادهٔ خشک موجود در غذاها شامل دو قسمت آلى و معدنى است اما در اکثر غذاها تمايز بين آنها نيست، زيرا بسيارى از مواد آلى داراى عناصرى معدنى مى‌باشند؛ مثلاً گوگرد در پروتئين‌ها و فسفر در چربى‌ها و کربوهيدرات‌ها وجود دارد. کربوهيدرات‌ها: اين مواد که شامل کربن، هيدروژن و اکسيژن است هم در بدن حيوان و هم در گياهان وجود دارند با اين تفاوت که ميزان کربوهيدارت‌ها در گياهان بيشتر است طورى که سه‌چهارم مادهٔ خشک گياهان را کربوهيدرات‌ها تشکيل مى‌دهند درصورتى‌که مقدار کربوهيدارت‌ها در بدن حيوان بسيار کم است.
در گياهان کربوهيدارت‌ها با استفاده از Co2 محيط و آب موجود در خود گياه با استفاده از نور خورشيد طى عمل فتوسنتز و به‌صورت فعل و انفعال زير صورت مى‌گيرد.
6Co2 + 6H2o + 673 Kcal -> C2H12O6 + 6o2
در صورتى‌که عکس عمل فوق در بدن حيوان صورت مى‌گيرد، به‌عبارت ديگر گياهان با استفاده از انرژى خورشيد و عمل فتوسنتز انرژى را به‌صورت کربوهيدرات در پيکر خود ذخيره مى‌کنند و حيوانات با خوردن منابع گياهى از انرژى موجود در آن استفاده مى‌کنند.
چربى‌ها: چربى‌ها شامل کربن، هيدروژن و اکسيژن هستند که در مقايسه با کربوهيدرات‌ها نسبت کربن و هيدروژن نسبت به اکسيژن بيشتر است.
چربى‌ها در مقايسه با کربوهيدرات‌ها بيش از ۲۵/۲ مرتبه در واحد وزن انرژى بيشترى توليد مى‌کنند. چربى‌ها در اثر اسيدهاى چرب به گليسرول و طى واکنش‌هاى زير توليد مى‌شوند.
آب + چربى <- گليسرول + اسيد چرب
پروتئين‌ها: هميشه حاوى کربن، هيدروژن، اکسيژن و ازت بوده و در مواردى داراى آهن، فسفر و يا گوگرد هستند. ويتامين‌ها: ويتامين‌ها ترکيبات آلى هستند که به مقادير بسيار کم براى رشد طبيعى و ادامه زندگى حيوان ضرورى مى‌باشند. گياهان قادر هستند تمامى ويتامين‌هائى را که براى متابوليسم خود احتياج دارند سنتز بکنند ولى حيوانات نمى‌توانند چنين عملى را در بدن خود انجام بدهند نتيجه حيوانات بايستى بسيارى از ويتامين‌ها را همراه با غذا دريافت بدارند.
مواد معدنى: از بيست عنصرى که در تغذيهٔ حيوانات مورد لزوم هستند کربن: هيدروژن، اکسيژن و ازت جزء عناصر غيرمعدنى هستند و ۱۶ عنصر باقى‌مانده را با توجه به مقادير آنها در بدن حيوان به دو گروه عناصر عمده (Macro elements) که شامل کلسيم، فسفر، پتاسيم، سديم، گوگرد، کلر و منيزيم و عناصر کمياب (Micro Elements) شامل آهن، يد، مس، کبالت، فلوئور، منگنز، روي، موليبدن و سلينيوم تقسيم مى‌کنند. عناصر معدنى ضرورى به عناصرى گفته مى‌شود که نقش آنها در متابوليسم بدن ثابت شده باشد.
عنصرى ضرورى ناميده مى‌شود که جيرهٔ فاقد آن عنصر مى‌تواند علائم کمبود را در حيوان ايجاد بکند و با افزودن آن عنصر به جيرهٔ تحت آزمايش بتواند از بروز نشانه‌هاى کمبود جلوگيرى کند و يا آن را برطرف سازد.


همچنین مشاهده کنید