| اسباب‌بازى‌ها و وسايلى که در اين طبقه قرار مى‌گيرند، شکل از پيش تعيين‌شده‌اى ندارند و کودکان مى‌توانند با قوهٔ خلاقيت و ابتکار خويش، چيزهائى نو و تازه خلق کنند. افزون بر اين، قابل گسترش و متنوع هستند و دامنهٔ وسيع دارند و به شيوه‌هاى گوناگون به‌کار گرفته مى‌شوند. ارزش تشخيصى اين وسايل فراوان است؛ زيرا کودک در استفاده از آن محدوديتى ندارد و مى‌تواند کارها و افکار خود را، به‌طور ناآگاهانه، فرافکنى (Imaginative plays) کند. به بيان ديگر، چون وسايل اين گروه سازمان مشخصى ندارند، بنابراين، نوع نظم و سازمانى که کودک به آنها مى‌دهد، کليد مهمى است تا بتوانيم به ابعاد شخصيت وى پى ببريم. وسايل اين گروه به سه دستهٔ عمده تقسيم مى‌شود: بازى‌هاى ساختنى (ساختماني)، بازى‌هاى تخيلي، بازى‌هاى خلاّق.
|
|
|
|
| بازى‌هاى ساختنى - Constructive plays (ساختمانى)
|
|
| انواع لگوها، قطعات چوبى و آجرهاى چوبى مختلف، سراميک‌ها در اين گروه قرار مى‌گيرند. پدران و مادران مى‌توانند اين‌گونه وسايل را از مغازه‌هاى اسباب‌بازى‌فروشى تهيه کنند و يا اينکه به نجّارى سفارش دهند که از نظر قيمت و کيفيّت مناسب‌تر درخواهد آمد.
|
|
| سراميک‌ها را مى‌توان از مغازه‌هاى کاشى و سراميک تهيه کرد که از نظر قيمت و تعداد مقرون به صرفه است و در رنگ‌ها و اندازه‌هاى مختلف نيز وجود دارند. کودکان، با اين قطعات، شکل‌هاى مختلفى مى‌سازند و اين کار زمينهٔ بروز ابتکار را نيز در کودکان پديد مى‌آورد. تجارب شخصى نشان داده است که قطعات چوب و سراميک‌ها مورد علاقهٔ فراوان کودکان واقع مى‌شود و از نظر قيمتى نيز مقرون به صرفه است.
|
|
| بازى‌هاى تخيّلى (Projection)
|
|
| يکى ديگر از ويژگى‌هاى رشد کودک، تخيل است. تخيّل عالى‌ترين صفت انسان است، چرا که بيش از هوش، بشر را از حيوان متمايز مى‌سازد.
|
|
| کودک، در سال‌هاى نخستين زندگى خود، از لحاظ رشد فکرى چندان پيشرفتى نکرده است که بتواند تصوراتى ذهنى داشته باشد. دنياى او، دنياى عينيّت است؛ يعنى هر آنچه را ببيند، درک مى‌کند و دنيائى فراسوى دنياى عينيّت خود براى او متصور نيست. تجربيات کودک، از طريق بازى و تماس با دنياى خارج، قدرت ذهنى کودک را پرورش مى‌دهد و همگام با افزايش سن، رفته رفته به معناى مفاهيم پى مى‌برد.
|
|
| کودک، از همان زمان آشنائى خود با جهان خارج، نيروى تخيلى قوى دارد و لذا از اين قدرت خود در بازى‌ها به نحوى مطلوب استفاده مى‌کند. اين نوع بازى‌ها، در حقيقت، ميدانى براى تجلى قدرت خلاّقيت کودک است؛ يعنى هرچه قدرت تخيل او قوى‌تر باشد بازى‌هاى تخيلى قوى‌ترى انجام خواهد داد.
|
|
| تفاوت اين نوع از بازى‌هاى نمادى آن است که در بازى‌هاى تقليدى و نمايشى و حتى نمادين کودک از آنچه ديده و تجربه کسب کرده است الگوبردارى مى‌کند، در حالى که در بازى‌هاى تخيلى با استفاده از تجربه‌هاى گذشتهٔ خود، رويدادهاى جديد که در سابق برخورد چندانى با آن نداشته است، به‌وجود مى‌آورد.
|
|
| کودکان، با استفاده از بازى‌هاى نمادين، پرندهٔ انديشه را به دوردست‌ها پرواز مى‌دهند. با نيروى تخيل خود، اشياء و موجودات مورد علاقه را حاضر مى‌کنند، در آنها تغييراتى مى‌دهند تا مناسب بازى او شوند و آنگاه، با اسباب‌بازى‌هاى نمادين خود، آنها را فعال مى‌کند.
|
|
| کودک، با استفاده از نيروى تخيّل خود، موجودات يا اشيائى را که باعث زحمت و آزار او هستند، بدون ترس از گزند آنها و با رضايت خاطر حاضر مى‌کند و آنگاه، با اسباب‌بازى‌هاى نمادين خود، آنها را نابود مى‌سازد و يا از آنها انتقام مى‌گيرد.
|
|
| بازى‌هاى خلاّق (Creative plays) و وسايل لازم
|
|
| اين بازى‌ها به خلاقيت کودکان کمک مى‌کند. آنان، در خلال بازي، به ابداع‌ها و ابتکارهائى دست مى‌زنند و موفق به حل مسائل مى‌شوند و اعتماد (Trust) و جسارت (Boldness) پيدا مى‌کنند. خلاقيت و ابتکار کودک غالباً در زمان‌هائى شکوفا مى‌شود که کودک آزادى عمل دارد و مى‌تواند نيروى تخيّل خويش را براى ساختن چيزى به‌کار اندازد.
|
|
| بازى با گل رس، شن، نقاشى (آبرنگ، انگشتي، مداد شمعي، مداد رنگي) بر طبق الگو(Patten)، مدل و نقشهٔ از پيش‌تعيين‌شده نيست. کودکان، با اين اسباب‌بازى‌ها مى‌توانند دست به آفرينش و ابتکار بزنند. اين‌گونه وسايل، به‌دليل خاصيت شکل‌پذيرى و قابليت انعطاف‌پذيرى خود، زمينه‌اى براى کودک فراهم مى‌آورد که فکر کند، تصميم بگيرد و با کمک نيروى تخيل و تصور خود، چيزى بيافريند. آنان، به هنگام بازى با اسباب‌بازى‌ها، نتيجهٔ کارهاى خود را مى‌بينند، تصميم مى‌گيرند و آنها را به هر شکلى که خواسته باشند در مى‌آورند. شکل دادن به آن اسباب‌بازى‌ها کاملاً در اختيار کودک قرار دارد. با توجه به مبانى نظرى روانشناسان و تجارب و مشاهدات شخصي، اين‌گونه اسباب‌بازى‌ها مؤثرترين، لذت‌بخش‌ترين، جذاب‌ترين و ارزان‌ترين آنها هستند که جذبه‌اى سحرآميز دارند و کودکان به آنها بسيار علاقه‌مند هستند و هيچ‌يک از ديگر اسباب‌بازى‌ها با آنها برابرى نمى‌کند. از اين‌رو، به پدران و مادران توصيه مى‌شود که مقدارى خاک رس و شن تهيه کنند و در گوشه‌اى از حياط يا جائى در آپارتمان نگه دارند تا در فرصت‌هائى که کودک مايل است، با آنها بازى کند. تهيه وسايل نقاشي، تختهٔ سياه، وايت‌برد و ... نيز براى کودکان ضرورت دارد. لازم است پدر و مادر تا حدّامکان بکوشند ابزارهاى لازم را تهيه کنند و در اختيار کودکان قرار دهند.
|
