نشانه‌های بالینی

در اکثر بيماران مبتلا به کوليت اولسروز، اسهال، خونريزى از مقعد، دفع بلغم و درد شکم از جمله علائم بارز بيمارى است. شدت علائم با شدت بيمارى متناسب است، ولى در مواقعى شدت بيمارى به ‌مراتب بيشتر از علائم است، به‌ نحوى که گاهى در مرحلهٔ حاد بيمارى ممکن است هيچ‌گونه علائمى مشاهده نشود. شروع بيمارى بيشتر آهسته و نامحسوس است. اين يکى از ويژگى‌هاى اين بيمارى به‌شمار مى‌رود، ولى به‌ ندرت ممکن است به‌صورت حاد تظاهر پيدا کند و شبيه اسهال خونى عفونى باشد.

در شرايطى که فقط ناحيهٔ رکتوم يا سيگموئيد درگير است، خونريزى به‌صورت خون روشن و بيشتر جدا از مدفوع است و يا در جدار مدفوع به‌صورت رگه‌هاى خونى مشاهده مى‌شود، ولى زمانى که بيمارى بخش قابل ملاحظه‌اى از روده را مبتلا کرده باشد، دفع خون و بلغم و مدفوع با هم ديده مى‌شود. گاهى به ‌علت تيرگى رنگ مدفوع بيمار متوجه خونريزى مى‌گردد. اسهال ممکن است در اکثر موارد حتى زمانى که بيمارى فقط ناحيهٔ رکتوم و سيگموئيد را گرفتار کرده است، ديده شود. در مواردى که بيمارى فعال است و قسمت مهمى از روده را فرا مى‌گيرد، اسهال همراه با دفع بلغم و خون مشاهده مى‌شود. گاهى دوره‌هاى دفع زياد و اسهال شبانگاهى نيز مشاهده مى‌شود. حالت دفع و دل‌پيچهٔ مکرر همراه با احساس تخليهٔ ناقص که ناشى از التهاب شديد ناحيه رکتوم است وجود دارد. سازوکار (مکانيسم) اسهال در اين بيماران متعدد بوده و عدم جذب آب و نمک از جمله دلايل بارز آن است که خود ناشى از کاهش فعاليت پمپ Na+, K+ -ATP مى‌باشد. افزايش نفوذپذيرى مخاط در اثر سيتوکين‌ها و تغييرهاى حرکتى روده که به‌ دنبال ضايعه‌هاى التهابى مشاهده مى‌شود، از علل ديگر اسهال باشد. در اين بيماران ترانزيت در قسمت چپ افزايش و در قسمت راست کاهش يافته است. بنابر اين، يبوست در قسمت راست و اسهال در سمت چپ وجود دارد. در اکثر بيماران درد شکم از جمله علائم بازر نيست، ولى برخى بيماران از درد قسمت تحتانى چپ، همراه با نفخ يا کرامپ‌هاى شکمى شکايت دارند که اين حالت بيشتر در شرايطى که بيمارى فعال است، مشاهده مى‌شود.

علائم سيستميک در اکثر موارد وجود ندارد، ولى گاهى بيماران در حمله‌هاى شديد دچار بى‌اشتهائي، تهوع و به ‌ندرت استفراغ مى‌شوند. از دست دادن آلبومين همراه با کاهش ساخت آن که ناشى از سوءتغذيه است منجر به لاغرى مى‌شود. تب در مراحل شديد بيمارى مشاهده مى‌شود. علائم ديگر از جمله کم‌خوني، درد مفاصل و خستگى نيز در اين بيماران به ‌ندرت وجود دارد.

در نوع خفيف يا متوسط بيمارى و حتى گاهى‌اوقات در نوع شديد، يافته‌هاى بالينى بسيار محدود است. اين بيماران به‌طور معمول از نظر وضع تغذيه خوب هستند. در معاينهٔ شکم ممکن است قسمتى از رودهٔ بزرگ که مبتلا است، حساس و در لمس کمى دردناک باشد، کاهش وزن کمتر مشاهده مى‌شود، ولى در کودکان قد و وزن بايد به‌ طور مرتب بررسى شود. معاينهٔ رکتوم در بيشتر موارد طبيعى است، ولى در مواردى که بيمارى شديد است، ممکن است تب، افزايش ضربان قلب، کم‌خوني، تورم اندام‌هاى تحتانى - در اثر کاهش آلبومين - مشاهده شود. چماقى شدن (clubing) انگشتان بيشتر در نوع مزمن مشاهده مى‌شود. شکم در نوع بسيار حاد و شديد متسع، دردناک همراه با کاهش صداهاى روده است. در برخى از موارد علائم خارج روده‌اى هم ممکن است مشاهده شود.

جدول مقايسهٔ علائم بالينى بيمارى کوليت اولسروز يا کرون

	موضوع			کوليت اولسروز			کرون
	علائم
			درد			گاهي			بيشتر موارد
			استفراغ			به ‌ندرت			بيشتر موارد
			اسهال خونى			شايع			به‌ ندرت
			کاهش درد			حداقل			بيشتر اوقات
	يافته‌هاى بالينى
			شقاق			گاهى			بيشتر موارد
			فيستول مقعد			به‌ ندرت			بيشتر موارد
			تودهٔ قابل لمس در شکم			به‌ ندرت			بيشتر موارد
			چماقى شدن			به‌ ندرت			گاهي
	عوارض
			خونريزى			شايع			گاهي
			کلانژيت اسکلروزان			بيشتر موارد			به‌ ندرت
			سنگ کيسهٔ صفرا			افزايش نمى‌يابد			افزايش دارد
			سنگ کليه			افزايش نمى‌يابد			افزايش دارد