نظریهٔ موویژنی بارش

نظريهٔ موويژنى بارش

نظريه و برنامهٔ درسى که توسط بارش تدارک ديده شده است نظريه موويژني، نظريه اصالت حرکت يا تئورى حرکت آفرينى ناميده مى‌شود و مبتنى بر اين باور است که الگوهاى حرکتى موجب کارآئى يادگيرى مى‌شود. وى معتقد است که حرکت در تمام يادگيرى‌ها يک متغير به‌حساب مى‌آيد و همهٔ کودکان به حرکت نياز دارند. بارش اطلاعات خود در مورد اين تئورى را بر اساس فرضيات ده‌گانه‌اى عنوان نموده است که از جمله عبارتند از: 'انسان براى حرکت آفريده شده است' ، 'کارآئى حرکتى در يک فضاى آکنده از فشار رشد مى‌کند' ، 'فشار جزئى از زندگى به‌حساب مى‌آيد' ، 'تحرک بالنده، فراگير را به سوى بلوغ سوق مى‌دهد' ، 'کارآمدى حرکتى موجب کارآمدى در زبان مى‌شود' و ...

نظريهٔ بارش و يادگيرى

'بارش' در رابطه با يادگيرى نگرش خاصى دارد که بر اساس آن براى مربى خصايل و ويژگى‌هائى را مطرح مى‌نمايد و مدعى است که اگر اين اصول توسط مربى رعايت شود در انتقال مفاهيم به دانش‌آموزان موفق خواهد بود اين اصول عبارتند از:

- اعتقاد راسخ به اهميت حرکت و مکان در يادگيرى با اين توصيف که معلم بايد کودک را به‌عنوان موجودى پرتحرک و جستجوگر و فعال بپذيرد.

- توان تعديل و ايجاد تغييرات مناسب مکانى در امر آموزش؛ بر اساس نظر موويژنى بارش نحوهٔ رايج ترتيب و آرايش صندلى و ميز در کلاس‌ها به هيچ‌وجه مناسب نيست و معلم بايد وضعيت خود را در برابر فراگير در جهت تأکيد به مفاهيم عقب، چپ، راست، بالا، پائين، نزديک، دور و يا ساير جهات مکانى تغيير دهد.

- آگاهى از رشد بالنده؛ روش بارش اهمّ توجه خود را در امر آموزش به سلسه مراتب رشد فعاليت‌هاى حرکتى کودکى معطوف مى‌کند. فرض بر اين است که اگر الگوهاى عمده حرکت تثبيت شود و فرد از لحاظ حرکتى به‌طور کارآمد رشد نمايد آموزش دروس به سهولت انجام خواهد پذيرفت، توجه به مراحل رشد در اين اصل بايد مورد توجه باشد.

- درک اهميت وضعيت تن؛ حالت تن هر فرد منعکس‌کنندهٔ تجارب بدني، روانى و فيزيولوژيک او است، شيوهٔ بارش بر اساس اين اصل است که به کنش عضلات بزرگ در جهات مختلف توجه دارد.

- اعتقاد به اين که کارآئى حرکتى نخستين هدف است؛ مفهوم اين جمله اين است که کودک علاوه بر موفقيت در عمل سطح بالاترى از کارآئى را نيز بايد نشان دهد يعنى اينکه در عملکرد کودک نبايد حرکت بيهوده و زائد وجود داشته باشد.

- استفاده از مراحل حرکتى کودک به‌عنوان الگوى اساسي؛ در اين برنامه معلم فعاليت‌هاى حرکتى اوليهٔ کودک را هدفدار مى‌داند و اين حرکات صرفاً به‌عنوان يک‌سرى اعمال رشدى نگريسته نمى‌شود. چرا که غفلت از يادگيرى‌هاى حرکتى در خلال دوران کودکى ممکن است مشکلاتى در فعاليت‌هاى حرکتى يا يادگيرى‌هاى آتى ايجاد نمايد.

به‌طور کلى در يک برنامهٔ آموزشى معلم بايد در جهت آموزش و ياددهى مطالب زير اقدام نمايد تا يادگيرى به‌راحتى امکان‌پذير باشد. کمک به کودک در جهت افزايش قدرت عضلاني، کمک به کودک در کسب توانائى ايجاد رابطه با محيط پيرامون، آموزش خيره شدن روى هدفى خاص، پيگيرى مطالب با چشم و تمامى اعمال و فعاليت‌هائى که جهت‌دار بوده و براى سلامتى جسم، فکر و روان انسان لازم و ضرورى است.

نظريهٔ تشکّل سيستم عصبى

نظريهٔ ديگرى که رابطهٔ بين شيوه‌هاى حرکتى و اختلالات يادگيرى را مورد بررسى و تحليل قرار داده است تئورى تشکّل نظام عصبى 'دمن' و 'دلاکاتو' است که نتيجهٔ تحقيق بر روى بيش از ده هزار کودک مى‌باشد 'اساس کار در اين تئورى معيار قرار دادن مراحل رشد کودکى است که داراى کارکرد مغزى سالم است و اين کارکرد در اصطلاح آنان نظام عصبى کامل ناميده شده است. فرض مورد توجه اين نظريه به مانند نظريه‌هاى قبلى اين است که مى‌توان از حرکت براى بهبود و توسعهٔ مهارت‌هاى شناختى و ادراکى و درمان کودکان داراى اختلالات يادگيرى استفاده نمود. نظريه‌پردازان اين تئورى عقيده دارند که شش کارکرد تکاملى در انسان وجود دارد که عبارتند از: مهارت‌هاى حرکتي، سخن گفتن، نوشتن، خواندن، فهم سخن و تشخيص حجم يا ابعاد سه‌گانه که مستلزم تکامل فرد در نظام عصبى است. اين نظريه بيش از سه نظريهٔ قبلى عمده توجه خود را به درمان اختلالات يادگيرى معطوف نموده است ولى اصول و تمرينات حرکتى توصيه شده توسط آن در جهت تعالى کودکان بهنجار يا کاهش تنش‌هاى ناشى از محيط و سرعت بخشيدن به فرآيندهاى تکاملى نيز قابل استفاده است تمريناتى از قبيل سينه‌خيز رفتن، راه رفتن با چهار دست و پا، راه رفتن تقاطعى و ... توسط 'دلاکاتو' پيشنهاد شده است. شيوه و فنون ارائه شده در برنامه‌هاى تشکل سيستم عصبى به‌طور انفرادى در درمان خردسال عقب‌مانده و ضايع مغز و هم به‌صورت گروهى در تعليم کلاس کودکان بهنجار به‌کار گرفته شده است با اين حال دلايلى دربارهٔ عدم موفقيت اين تئورى در متون تخصصى آمده است.

نتيجه اينکه؛ مطالبى که در رابطه با تئورى‌هاى ادراکى و حرکتى به‌طور خلاصه مطرح گرديد مى‌تواند در جهت کمک به درمان کودکانى که داراى اختلالات يادگيرى مى‌باشند راهکار مناسب و مفيدى باشد و علاوه بر آن مى‌تواند مورد استفادهٔ مربيان، آموزگاران و پدران و مادران و ساير افرادى باشد که با کودک سروکار دارند برنامه‌هاى اين نظريات عمدتاً به شکل تمرينات حرکتى و به شکل بازى ارائه شده است و لذا توصيه مى‌شود که دست‌اندرکاران تعليم و تربيت در جهت استفاده از اين نظريات و نتايج تحقيقات مختلف مربوط به رشد ادراکى - حرکتى که پيشتر مطرح گرديد اقدامات مناسبى داشته باشند. برگزارى کلاس‌هاى ضمن خدمت، دوره‌هاى کوتاه‌مدت و ... اگر توسط افراد صاحب‌نظر و با نظارت کامل تشکيل گردد شيوهٔ مناسبى است.

موضوعى که در رابطه با تمرينات ارائه شده توسط صاحبان اين نظريات به‌ويژه بايد مورد توجه معلمان و مربيان قرار گيرد اين است که تمرينات و مراحل ارائه شده در اين نظريات سلسله مراتبى دارد و شرط موفقيت در هر مرتبه يا مرحله مستلزم مهارت در مرحلهٔ قبلى است و اينکه هر دورهٔ سنى مقتضيات خاص خود را دارد و لذا در ارائهٔ تمرينات و بازى‌هاى ارائه شده بايد اين مهارت‌هاى رشدى - حرکتي، ادراکي، بينائى و ... به‌عنوان پيش‌نياز مورد توجه قرار گيرد. و همچنين بر اساس نتايج تحقيقات و نظريه‌هاى فوق مى‌توان گفت که اولاً رشد به موقع رفتارهاى جسمى و فعاليت‌هاى بازى و تمرينى بايد مورد توجه قرار گيرد، ثانياً براى جبران رفتارهاى ادراکى - بينائى و ادراکى - حرکتى که در کودک به موقع شکل نگرفته است بايد بازى‌ها و تمريناتى را تدارک ديد. متخصصان تعليم و تربيت احساس اميدوارى کرده‌اند که اين شيوه براى شناسائى عوامل ناشناختهٔ ناتوانائى‌هاى يادگيرى و جبران آنها اقدام مؤثرى مى‌باشد.