جمعه, ۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 26 April, 2024
مجله ویستا

مراحل آزمایش


قبل از شروع، نحوهٔ عمل، نظارت و مناسب‌ترين شيوهٔ آزمايش انتخاب شده بود. به‌عنوان مثال، پيش از آزمايش، تصاوير کنار هم عرضه شدند. ولى مشخص شد که مجاورت آنها، ضمن آنکه روى يکديگر تأثير پارازيتى مى‌گذارد، مى‌تواند راهنمائى براى دريافت پيام‌‌هاى قبلى باشد (به‌ويژه براى پيام‌هاى حمام و آسانسور).
کوشش شد آزمايش برروى همهٔ گروه‌هاى سني، جنسى و سواد٭ انجام شود.
٭ نمونهٔ ما شامل ۱۷۲ نفر بود، ۷۵ نفر آنان شهرى و ۹۷ نفرروستائى (دو روستائى پل کردان و کردان بين کرج و قزوين). ۸۷ نفر مرد و ۸۵ نفر زن بودند. ۳۸ نفر بى‌سواد، ۳۳ نفر تحصيلات ابتدائي، ۴۵ نفر تحصيلات دورهٔ راهنمائى تا دبيرستان، ۲۱ نفر ديپلمه و ۳۵ نفر دانشجو به بالا، از نظر سن: تا ۱۴ ساله ۲۹ نفر، ۱۵ تا ۲۰ سال ۲۲ نفر، ۳۰ سال ۷۳ نفر، ۳۱ تا ۴۰ سال ۲۵ نفر، ۴۱ تا ۵۰ سال ۱۳ نفر و ۵۱ سال به بالا ۱۰ نفر.
در اينجا، نمى‌خواهم به شيوهٔ خشک گزارش نويسى براى تحقيقات ميدانى عمل کنم، بلکه شما را در جريان نتايج جالب اين تحقيق، با نظمى مرتبط با موضوعى که دنبال آن هستيم مى‌گذارم.
به تدريج که کامپيوتر نتايج را استخراج مى‌کرد متوجه مى‌شديم که قضيه بسيار قابل توجه است. از ۲۸ نمونه نشانه‌هاى مورد آزمايش، حتى يک مورد نبود که ۱۰۰ درصد همهٔ دريافت‌کنندگان آن پيام، معنى مشابه معنى موردنظر فرستندهٔ پيام (طراح) را دريافت کرده باشند. در واقع ما به Ḿ بر M برابر يک نرسيديم و اعداد به‌دست آمده همگى کمتر از يک بود.
نشانهٔ شماره ۱ به قصد تجلى معنى پست طرح شده بود، در حالى که در ۵۶ درصد موارد بينندگان نتوانستند معنى دقيقاً مشابه پست در ذهن خود متجلى کنند. اين امر براى نشانهٔ ديگر پست (شمارهٔ ۲۸) ۲۳ درصد بود.
نشانهٔ به طرف پناهگاه (شمارهٔ ۲۴) که همه جاى تهران نصب شده بود در ذهن حدود ۹۴ درصد بينندگان نتوانست معنى پناهگاه را متجلى کند (نشانهٔ ديگر پناهگاه که طراحى ما بود از اين نظر در ۶۲ درصد موارد متجلى نشد).
نشانه‌هاى مختلف دوش در بين ۱۱ تا ۹۲ درصد گيرندگان پيام (۱۱ درصد مربوط به نشانه‌ٔ شمارهٔ ۸ و ۹۲ درصد مربوط به نشانهٔ شماره ۱۶) تجلى معنى نکرد. هيچ کدام از نشانه‌هاى آسانسور نتوانست به بيش از ۷۰ درصد جواب صحيح برسد. ديدن اين نشانه‌ها فقط منتج به پاسخ صحيح يا نمى‌دانم نمى‌شد، بلکه در مواردى چيز ديگرى در ذهن خود متجلى مى‌شد که آن را پاسخ غلط ناميديم. در ذهن عده‌اى چيزى متجلى مى‌شد که نه غلط بود و نه دقيقاً مشابه معنى موردنظر فرستندهٔ پيام که ما به دستهٔ اخير عنوان بازخوانى تصوير داديم، با دسته‌بندى اخير، درصد نتايج آزمون را براى ۲۸ نشانه در جدول شمارهٔ ۴ مى‌بينيد.
براى محاسبهٔ نسبت Ḿ بر M دو راه وجود داشت. راه اول آنکه فقط جواب‌هاى صحيح را يک بگيريم و بقيهٔ جواب‌ها حتى بازخوانى تصويرها را صفر. راه ديگر آنکه بازخوانى تصوير را چيزى مشابه تجلى معنى نزديک به معنى موردنظر فرض کنيم. چون برخى بازخوانى‌هاى بسيار نزديک و برخى دور از معنى مورد نظر بوده است (مثلاً براى پست نشانه شمارهٔ ۱، جواب‌هاى پست، پستخانه، ادارهٔ پست، و از اين قبيل را جواب صحيح و پاکت، نامه، پاکت پست را بازخوانى تصوير شناختيم) ترجيح داديم به تمامى بازخوانى‌ها نمرهٔ ۵/۰ بدهيم. (دليل خاصى براى اينکه چرا به جاى عدد ۵/۰، ۶/۰ يا ۴/۰ را انتخاب نکرديم نداريم جز آنکه حدوسط را گرفتيم به اين ترتيب واحد سنجش ما داراى روائي٭ خواهد بود.)
٭ براى شناخت مفهوم روائى مثالى از صفحهٔ ۴۸ جزوه درسى روش‌هاى تحقيق علمى در علوم ارتباطات اجتماعي، نقل مى‌کنم:
اگر با يک ترازوى درجه‌دار يک جسم را مکرراً وزن کنيم و ترازو يک بار کمتر از دو کيلو و يک بار بيش از دو کيلو نشان دهد اين وسيلهٔ اندزه‌گيرى داراى اعتبار يا Validity و روائى يا reliability نيست. حال اگر ترازوى ديگرى داشته باشيم که در تمام مراحل جسم دو کيلوئى را ۳/۲ کيلو نشان دهد و جسم چهار کيلوئى را ۶/۴ کيلو نشان دهد و غيره ترازوى اخير داراى اعتبار نيست ولى داراى روائى است (محسنيان راد، ۱۳۵۹).
  جدول درصد پاسخ‌هاى چهارگانه براى ۲۸ نشانه
شمارهٔ شناسنامه   نمى‌دانم   درصد غلط درصد بازخوانى درصد صحيح
۱ ۶۲/۷ ۰/۵ ۶۲/۷ ۳۴/۳
۲ ۵/۲ ۱۶/۸ ۵/۸ ۷۲
۳ ۴۱/۸ ۳۰/۸ ۲۶/۱ ۱/۱
۴ ۵/۲ ۵/۲ ۴/۶ ۸۴/۸
۵ ۲۱/۵ ۲۳/۸ ۳۶/۵ ۱۵/۱
۶ ۵۴/۶ ۲۵/۵ ۱۸/۶ ۱/۱
۷ ۱۶/۲ ۴۹/۴ ۱۷/۴ ۱۶/۸
۸ ۵/۸ ۴/۶ ۰ ۸۶/۵
۹ ۳۴/۳ ۵۴ ۲/۹ ۸/۷
۱۰ ۱۹/۷ ۲۲ ۳۷/۲ ۲۰/۹
۱۱ ۸/۱ ۹/۳ ۵ ۸۱/۹
۱۲ ۱۶/۸ ۱۶/۲ ۱۵/۶ ۵۱/۱
۱۳ ۱۵/۱ ۱۹/۱ ۵۷/۵ ۸/۱
۱۴ ۱۵/۶ ۱۶/۲ ۴ ۶۳/۹
۱۵ ۲۰/۹ ۳۸/۹ ۲۲ ۱۸
۱۶ ۳۰/۸ ۵۸/۷ ۲/۳ ۸/۱
۱۷ ۵۵/۸ ۳۱/۹ ۶/۹ ۵/۲
۱۸ ۴/۶ ۲۹ ۵۱/۱ ۱۵/۱
۱۹ ۸/۱ ۱۳/۹ ۱۱/۶ ۶۶/۲
۲۰ ۳۸/۳ ۱۲/۷ ۱/۷ ۴۷
۲۱ ۰ ۲/۳ ۲۳/۸ ۷۳/۸
۲۲ ۲۲ ۳۳/۱ ۲۸/۴ ۱۶/۲
۲۳ ۱۱/۶ ۱۸ ۶۱ ۹/۳
۲۴ ۲۵/۵ ۵۹/۸ ۸/۱ ۶/۳
۲۵ ۱۹/۱ ۵/۸ ۳۶/۵ ۳۵/۴
۲۶ ۴۷ ۲۰/۹ ۴ ۲۷/۹
۲۷ ۲۳/۳ ۲۶/۱ ۱۲/۲ ۳۸/۳
۲۸ ۲/۹ ۹/۸ ۲۰/۳ ۶۶/۸


همچنین مشاهده کنید