اختلالات قاعدگی

زمان بارورى

تخمک‌گذارى معمولاً ۱۴ روز قبل از شروع دورهٔ قاعدگى بعدى انجام مى‌شود. با اين همه اسپرم ۵ تا ۷ روز بعد از آميزش جنسى فعال مى‌ماند. در نتيجه زمان بارورى از نظر آميزش جنسى در هر دو طرف دورهٔ تخمک‌گذارى امتداد دارد. براى تعيين مطمئن زمانى‌که طى آن مى‌توانيد حامله شويد، دورهٔ قاعدگى بايد نسبتاً منظم باشد. براى محاسبهٔ اين زمان، ۱۸ روز از کوتاه‌ترين دورهٔ قاعدگى خود در ۱۲ دورهٔ اخير و ۱۱ روز از طولانى‌ترين دورهٔ قاعدگى خود طى اين مدت کم کنيد. به اين ترتيب اگر دورهٔ قاعدگى شما بين ۲۶ و ۲۹ روز متغير است، شما احتمالاً از روز هشتم (۲۶ منهاى ۱۸) تا هجدهم (۲۹ منهاى ۱۱) هر دوره بارور خواهيد شد.

جلوگيرى از آميزش جنسى در اين دوره به‌منظور پيشگيرى از حاملگى را 'روش زمان‌بندي' مى‌نامند. لطفاً توجه کنيد که وقتى روش زمان‌بندى به‌عنوان تنها روش پيشگيرى از حاملگى مورد اتکاء قرار گيرد، ميزان عدم موفقيت زيادى (۴۵-۱۵ درصد) دارد. به همين دليل اين روش شيوهٔ واقع‌گرايانه‌اى براى پيشگيرى از حاملگى نيست (به مبحث ارزش انجام ماموگرافى معمول مراجعه کنيد).

دورهٔ طبيعى قاعدگى

دورهٔ قاعدگى از اولين روز خونريزى از مهبل (روز ۱) شروع مى‌شود و درست قبل از شروع خونريزى بعدى خاتمه مى‌يابد. طول مدت دوره به‌طور متوسط ۲۸ روز است ولى تعداد نسبتاً کمى از زنان طول دوره آنها دقيقاً ۲۸ روز است. ميزان طبيعى آن از ۱۸ تا ۴۰ روز است. فاصلهٔ بين قاعدگى‌ها درست بعد از شروع اولين قاعدگى (menarche)، و قبل از اتمام قاعدگى (يائسگي) بيشترين بى‌ثباتى را دارد. اولين قاعدگى معمولاً بين ۱۱ تا ۱۴ سالگى (در دخترانى که وزن بيش از اندازه دارند زودتر) بروز مى‌کند، در حالى‌که يائسگى معمولاً بين ۴۵ تا ۵۵ سالگى (به‌طور متوسط ۵۱ سال) پديد مى‌آيد. هنگامى که دوره‌هاى قاعدگى به‌طور منظم برقرار شدند، به‌ندرت بيش از ۵ روز تغيير خواهند کرد. خونريزى معمولاً ۳ تا ۷ روز طول مى‌کشد. خونريزى طبيعى بين ۳۰ تا ۱۳۰ ميلى‌ليتر متغير است. زنانى که از قرص‌هاى ضدباردارى استفاده مى‌کنند، معمولاً خونريزى کمترى دارند.

خون قاعدگى عمدتاً به‌دليل باکترى‌هاى مهبل، ممکن است بوى ناخوشايندى داشته باشد. بنابراين رعايت دقيق بهداشت و تعويض مکرر نوارهاى بهداشتى يا تامپون‌ها هنگام قاعدگي، اهميت دارد. افسانهٔ قديمى مبنى بر اينکه نبايد حين قاعدگى حمام کرد، حقيقت ندارد. يبوست خفيفى که اغلب با قاعدگى همراه است در اثر عمل پروژسترون در کُند کردن فعاليت روده ايجاد مى‌شود. الياف غذائى بيشترى به رژيم غذائى خود بيفزائيد و در اين شرايط براى جلوگيرى از يبوست آب بيشترى بنوشيد.

مراحل دورهٔ قاعدگى

در مرحلهٔ قبل از تخمک‌گذارى که از اولين روز قاعدگى شروع مى‌شود، لايهٔ داخلى رحم ريزش مى‌کند و سپس به‌تدريج دوباره شروع به ساخته شدن مى‌کند. مقدار هورمون محرک فوليکول (FSH٭)، که توسط غدهٔ هيپوفيز در مغز ترشح مى‌شود، شروع به افزايش مى‌کند و حداقل يکى از فوليکول‌هاى موجود در هر دو تخمدان را براى بالغ شدن و آمادگى براى تخمک‌گذاري، تحريک مى‌کند. سپس هورمون جسم زرد (LH) نيز توسط هيپوفيز ترشح مى‌شود و ميزان آن شروع به افزايش مى‌کند و باعث بلوغ بيشتر فوليکول تخمدان مى‌گردد.

٭ يک کيسهٔ کوچک که در تخمدان واقع است و جدار آن از سلول‌هاى خاصى تشکيل شده است و تخمک درون آن قرار دارد. اين کيسهٔ کوچک هنگام تخمک‌گذارى پاره مى‌شود و تخمک از آن خارج مى‌شود -م.

در مرحله دوم يا مرحلهٔ تخمک‌گذارى هورمون‌هاى محرک فوليکول و جسم زرد ناگهان بالا مى‌ورند و باعث آزاد شدن تخمک (يا تخمک‌ها) از فوليکول (يا فوليکول‌هاي) بالغ تخمدان مى‌شوند. ترشح استروژن نيز درست قبل از تخمک‌گذارى افزايش مى‌يابد. ميزان پروژسترون٭ خون براى آماده کردن رحم به‌منظور کاشته شدن تخمک (در صورت بارور شدن توسط اسپرم، سلول تخم جنس نر -م). شروع به افزايش مى‌کند. درجه حرارت بدن (اگر صبح درست قبل از بيدار شدن اندازه‌گيرى شود) نيز بعد از تخمک‌گذارى حدود ۶/۰ درجه فارنهايت (۳۳/۰ درجه سانتى‌گراد) افزايش مى‌يابد.

٭ استروژن و پروژسترون دو هورمون اساسى هستند که عمدتاً توسط تخمدان ترشح مى‌شوند -م.

مرحله سوم يا مرحله بعد از تخمک‌گذارى يک دورهٔ نسبتاً باثبات است و مدت توسط آن در صورت عدم بروز حاملگى حدود ۱۴ روز است که با شروع دورهٔ جديد قاعدگى پايان مى‌يابد. در اين مرحله پرژوسترون توسط فوليکول بعد از تخمک‌گذارى که جسم زرد خوانده مى‌شود، ترشح مى‌گردد. اين دوره را مرحلهٔ جسم زرد گويند. لايهٔ داخلى رحم در اين زمان به حداکثر ضخامت خود مى‌رسد و تخمک از طريق لولهٔ رحمى به‌سمت پائين حرکت مى‌کند تا در صورت بارور شدن در رحم کاشته شود. اگر بارورى صورت نگيرد، لايهٔ داخلى رحم ريزش مى‌کند و هم‌زمان با قاعدگى بعدى همراه با تخم بارور نشده خارج مى‌شود.