قانون بازده نزولی

در حالتى‌که مقدار همه نهاده‌هاى توليد به جز يکى از آنها ثابت است، پس از حد معينى با افزايش نهاده متغير، ميزان افزايش محصول کاهش مى‌يابد. به‌عبارت ديگر با ادامه چنين روندي، توليد کل با نرخ کاهشي، افزايش مى‌يابد. با توجه به اين مطلب اصل بازده نزولى بيانگر آن است که اگر مقادير مختلفى از يک نهاده متغير با مقادير ثابتى از ساير عوامل توليد ترکيب شود، ابتدا توليد نهائى آن نهاده متغير و پس از آن توليد متوسط نهاده متغير کاهش خواهد يافت.

اين اصل را مى‌توان به اين صورت نيز تعريف کرد که وقتى فقط يکى از نهاده‌هاى توليد متغير باشد، با افزايش به‌کارگيرى آن نهايتاً توليد نهائى او منفى مى‌شود.

با توجه به تعاريف فوق، اگر در حالتى‌که مقدار زمين زراعي، آب، نيروى کار، ماشين‌آلات، کود شيمياتي، کود حيوانى و... و سم در حد معينى ثابت باشد و فقط مقدار بذر را بتوان تغيير داد، با افزايش مقدار بذر ابتدا توليد کل بذر افزايش مى‌يابد. اما پس از آنکه به حداکثر خود رسيد، استفاده بيشتر اين نهاده، نه تنها توليد کل را اضافه نمى‌کند بلکه از ميزان آن خواهد کاست. اين امر حتى در مورد آب به‌عنوان يکى از ضرورى‌ترين عوامل توليد محصولات کشاورزى نيز صادق است. مجدداً تأکيد مى‌شود که در تعريف اصل بازده نزولي، از بين تمام عوامل توليد فقط يکى متغير است و مابقى آنها به‌عنوان نهاده ثابت در توليد محصول شرکت دارند.

در صورتى که چندين نهاده متغير باشد، ديگر نمى‌توان اين اصل را به‌کار برد.