اپیدمیولوژی

سه نوع عمده سنگ‌هاى صفراوى وجود دارد: کلسترولي، پيگمانته و سنگ‌هاى مختلط. بيش از ۷۰ درصد ترکيب سنگ‌هاى کلسترولى و مختلط از جنس کلسترول منوهيدرات است. سنگ‌هاى پيگمانته کمتر از ۱۰ درصد کلسترول دارند و عمدتاً از بيلى‌روبينات کلسيم تشکيل شده‌اند. در ايالات متحده ۸۰% سنگ‌ها از نوع کلسترولى يا مختلط و ۲۰% پيگمانته هستند.

اپيدميولوژى

اپيدميولوژى در هر سال يک ميليون مورد جديد کوله‌ليتياز در آمريکا مشاهده مى‌گردد. عوامل مساعدکننده شامل عوامل دموگرافيک / ژنتيکى (شيوع بالا در سرخ‌پوستان آمريکا)، چاقي، کاهش وزن، ديابت قندي، بيمارى ايلئال، حاملگي، مصرف استروژن يا ضدٌ حاملگى خوراکي، هيپرليپيدمى تيپ IV و سيروز است. نسبت زن به مرد ۴ به ۱ است.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌ها بيشتر سنگ‌هاى صفراوى بدون علامت هستند. وقتى سنگ‌ها التهاب ايجاد کنند يا باعث انسداد مجارى سيستميک يا صفراوى مشترک گردند علائم پديدار مى‌شوند. علائم ماژور: ۱. کوليک صفراوى - درد شديد و ثابت در RUQ يا اپى‌گاستر که به‌طور ناگهانى شروع مى‌شود. اغلب ۹۰-۳۰ دقيقه پس از مصرف غذا رخ مى‌دهد و ساعت‌ها طول مى‌کشد. گه‌گاه به شانه راست يا پشت تير مى‌کشد. ۲. تهوع، استفراغ. معاينه بالينى ممکن است طبيعى باشد يا تندرنس اپى‌گاستر يا RUQ ديده شود.

آزمايشگاه

آزمايشگاه گاهى افزايش خفيف و گذراى بيلى‌وبين [کمتر از 5mg/dL>) 85μmol/L)] همراه با کوليت صفراوى ديده مى‌شود.

تصويربردارى

تصويربردارى فقط ۱۰ درصد سنگ‌هاى صفراوى حاجب هستند. سونوگرافى بهترين تست تشخيصى است. براى انجام کوله‌سيستوگرام خوراکى نياز به کيسه صفراى داراى عملکرد و بيلى‌روبين سرمى کمتر از 51μmol/L (کمتر از ۳mg/dL) است. (جدول - انواع روش‌هاى راديولوژيک و تصويربردارى در بيمارى‌هاى دستگاه صفراوى -).

تشخيص افتراقى

تشخيص افتراقى بيمارى زخم پپتيک (PUD)، ريفلاکس گاستروازوفاژيال، سندرم روده تحريک‌پذير و هپاتيت.

درمان

در بيماران بدون علامت خطر ايجاد عوارضى که نيازمند جراحى باشند کم است. در موارد زير بهتر است کوله‌سيستکتومى انتخابى انجام شود:

۱. بيماران علامت‌دار (کوليک صفراوى با وجود رژيم کم‌چرب)

۲. افرادى با عوارض قبلى کوله‌ليتياز

۳. بيماران بدون علامت با خطر بالاى عوارض (کيسه صفراى کلسيفيه يا بدون عملکرد، کلسترولوزيس، آدنوميوماتوز).

بهتر است در سنگ‌هاى صفراوى بيش از 2cm يا کيسه صفراى حاوى سنگى که آنومالى داشته باشد هم جراحى را در نظر داشت. کوله‌سيستکتومى لاپاروسکوپيک کمتر تهاجمى است و روش انتخابى در اکثر بيمارانى است که کانديد کوله‌سيستکتومى انتخابى هستند. داروهاى حل‌کننده خوراکى (کنودوزکسى کوليک اسيد، اورودزوکسى کوليک اسيد) به‌طور نسبى يا کامل سنگ‌هاى راديولوسنت کوچک را در ۵۰% بيماران انتخابى حل مى‌کنند ولى در حل کردن سنگ‌هاى بزرگ، راديواپاک يا پيگمانته و مواردى که کيسه صفرا پس از کوله‌سيستوگرافى خوراکى به ميزان ضعيفى حاجب مى‌گردد غيرمؤثر هستند. با قطع درمان طبى احتمال عود وجود دارد. در بيمارانى با سنگ‌هاى صفراوى راديولوسنت منفرد سنگ‌شکنى با امواج شوک خارج از بدن (Extracorporeal Shockwave Lithotripsy (ESWL) پس از سنگ‌شکنى داروئى (Medical Litholytic Therapy) مؤثر است.

عوارض

عوارض کوله‌سيستيت، پانکراتيت، کلانژيت.