راه‌نامهٔ راه‌آهن سندى است که توسط شرکت‌هاى راه‌آهن در ايستگاه‌هاى بارگيرى آنان صادر مى‌گردد و بدين وسيله شرکت راه‌آهن طى اين سند اعلام مى‌کند که کالاى مندرج در راه‌نامه را تحويل گرفته و متقبل شده که آن را در مقصد صحيح و سالم همان‌طور که تحويل گرفته به گيرندهٔ کالا تحويل بدهد. راه‌نامهٔ راه‌آهن سندى غير قابل معامله و انتقال است و بنابراين با ظهرنويسى نمى‌توان آن را به ديگرى انتقال داد. در کشور ما کالاهائى که از طريق راه‌آهن حمل مى‌شوند از سه مبداء ورودى کشور به شرح زير وارد مى‌شود:
- کالاهائى که از مبداء اروپا از طريق کشور ترکيه حمل مى‌شود از مرز رازى وارد ايران مى‌شود. اين راه‌نامه تحت مقررات کنوانسيون بين‌المللى حمل و نقل کالا با راه‌آهن (CIM/RU) است که در ۵ نسخه صادر شده و نسخهٔ چهارم آن پس از دريافت کالا به فرستنده تحويل مى‌گردد و در مقصد، گيرندهٔ کالا اين نسخهٔ چهارم را که همراه با بقيهٔ اسناد فرستندهٔ کالا دريافت داشته است، به راه‌آهن کشور ارائه نموده و کالا را در مقصد تحويل مى‌گيرد.
Convention Internationale Concernant Le Transport Des Merchandises PAR Chemins De FER.
- کالاهائى که از کشورهاى اروپائى و يا از طريق ترانزيت کشورهاى اروپاى شرقى و روسيه حمل شده و از طريق مرز جلفا وارد ايران مى‌گردد.
مقررات حاکم بر اين راه‌نامهٔ راه‌آهن را SMGS يا موافقت‌نامهٔ حمل و نقل کالا با راه‌آهن مى‌نامند. پس از دريافت کالا در مبداء توسط راه‌آهن، نسخهٔ دوم راه‌نامه که آن را Duplicate Railway Bill مى‌نامند به فرستندهٔ کالا تحويل مى‌گردد و در مقصد، گيرندهٔ کالا با ارائه آن، کالاى خود را دريافت مى‌دارد.
مخفف عبارت روسى موافقت‌نامهٔ حمل و نقل کالا با راه‌آهن.
- کالاهائى مبادى راه‌آهن ميرجاوه وارد ايران مى‌گردد که مقصد اين کالاها ايستگاه راه‌آهن زاهدان است. مقررات حاکم بر اين راه‌نامه‌هاى راه‌آهن، مقررات داخلى دو کشور است.
در سال ۱۹۸۲ با توجه به افزايش حجم کالا و مسافر، مقررات حقوقى يکنواختى به نام کوتيف COTIF به منظور تسهيل در حمل مسافر و بار در حمل و نقل بين‌المللى با راه‌آهن به وجود آمد. کشور ما اين مقررات را از تاريخ اول اکتبر ۱۹۸۵ پذيرفت و به مرحلهٔ اجراء درآورد. در بارنامه‌هاى راه‌آهن مشخصات زير بايستى درج گردد.
- نام و آدرس فرستندهٔ کالا
- نام ايستگاه مبداء و مقصد کالا
- نام و آدرس گيرندهٔ کالا
- تعيين نوع کالا و مشخصات آن از قبيل تعرفه، ابعاد و غيره
- وزن کالا، تعداد بسته‌ها و مشخصات بسته‌بندى
- شمارهٔ واگن
- ذکر جزئيات مورد لزوم جهت گمرک
- هزينهٔ حمل کالا، معمولاً براساس تعرفهٔ راه‌آهن مربوطه مى‌باشد که محاسبهٔ آن بر مبناى وزن کالا، قيمت واحد، تعرفهٔ مربوطه و نرخ تسعير به‌اضافهٔ هزينه‌هاى فرعى است که به دو صورت پيش کرايه و پس کرايه پرداخت مى‌گردد.
Convention Relative Aux Transports Internationaux Ferroviaire
