عقیده (Belief)

عقايد عبارت از قضاياى اخبارى کشف شده (نه وضع شده) درباره رابطه، بين متغيرهاى دنياى خارج که آن را 'سيستم عقايد' (Belief System) گويند.

'عقيدهٔ عمومي' قضاوتى است که مورد قبول عامه باشد و 'عقيده' يعنى آنچه انسان بدان اعتقاد و يقين دارد.

عقيده و هنجار نه تنها با هم تفاوت دارند، بلکه ممکن است در تعارض باشند و يا بر يکديگر متقابلاً تأثير بگذارند:

هنجار هنگامى درکار است که افراد نتوانند زير پاگذاشتن آن را تحمل کنند و آماده کيفر دادن خطاکار باشند، در حالى‌که عقيده چون قابل صدق و کذب است، مى‌توان آن را رد يا قبول کرد.

- در بالا گفيتم، برخى از هنجارها، اندک اندک رو به انحطاط مى‌روند و به موضوع عقيده و بحث تبديل مى‌شوند. در حالى‌که اگر يک عقيده عمومى قوت پيدا کند و افراد به فکر احترام گذاشتن به آن بيفتند رفته رفته به هنجار تبديل مى‌شود.

- عقايد قضاياى اخبارى کشف شده هستند، در حالى‌که هنجارها قضاياى انساني، موضوعى و قراردادى مى‌باشند. تمام قضاياى علمى چون: منطق، فيزيک، شيمى و جامعه‌شناسى جزء عقايد هستند که قابل رد يا اثبات مى‌باشند.

خرافات نيز جزء عقايد هستند. چراکه ، فرقى با قضاياى فيزيک ندارند. زيرا آنچه امروز خرافات ناميده مى‌شود يک روزى تئورى علمى بوده‌اند مانند: مرکزيت زمين و گردش خورشيد به دور آن ... يا اينکه زمين روى شاخ گاوه يا دم نهنگ است. اينگونه عقايد در عين حال که جزء سنت‌ها (هنجارها) هستند از نظر علمى رد شده‌اند.

گفتيم هر 'ارزشي' در جامعه مى‌تواند مبناى يک سلسله 'هنجارها' و عقايد باشد. حال براى روشن شدن بهتر موضوع به مثالى چند مى‌پردازيم. به‌عنوان نمونه، آزادى بيان و ازدواج را که جزء 'ارزش‌ها' هستند در نظر مى‌گريم:

۱. 'آزادى بيان' يک ارزش است. جامعهٔ دموکراسى موظف است که مانعى در راه آزادى بيان ايجاد نکند که 'هنجار' است. در جامعه‌اى که 'آزادى بيان' نيست رشد شخصيت‌ها در آنجا دچار بيمارى‌هاى گوناگون مى‌شود که جزء 'عقايد' مى‌گردد و قابل اثبات يا رد است.

۲. ازدواج که جزء 'ارزش' ها است:

- پيش از ۱۸ سالگى ازدواج ممنوع است. يک 'هنجار' است.

اگر کسانى پيش از ۱۸ سالگى ازدواج کنند، ميزان طلاق زياد مى‌شود. اين يک 'عقيده' است که قابل اثبات يا رد مى‌باشد.