طرح فرضیه

فرضيه عبارت است از تصديق‌هائى (بنا به اصطلاح منطقيون) که صحت و سقم آنها هنوز اثبات نشده است. اثبات يعنى تائيد کردن صحت يک فرضيه با توسل به يکى از سه روش: قياس، تجربه و يا مشاهده.

به‌نظر سيلتز و همکاران، فرضيه عبارت از حالت و يا اصلى است که اغلب بدون آنکه اعتقادى نسبت به آن موجود باشد، پذيرفته شده تا بتوان از آن نتايج منطقى استخراج کرد و ترتيب و مطابقت آن را با واقعياتى که نزد ما معلوم است و يا مى‌توان آنها را معلوم ساخت، آزمود.

يا فرضيه عبارت است از آنچه که محقق به‌دنبال آن مى‌گردد و يا حدسى است زيرکانه و علمى که براى نتيجهٔ تحقيق مى‌زنيم. به‌عبارت ديگر پيشنهادى است که در محک آزمايش علمى سنجيده مى‌شود.

فرضيه، نخستين مرحلهٔ آغاز يک تحقيق علمى است و محقق براى تبيين واقعه‌اى که در انديشهٔ کشف آن است، تصوراتى دارد که اين تصورات ممکن است براساس اطلاعات قبلى باشد و يا براساس بعضى مشخصات موجود در عالم خارج.

اهميت فرضيه در مطالعات و تحقيقات علمى آنچنان است که مى‌تواند تبيين‌هاى معينى را دربارهٔ واقعيات عرضه کند و محققان را در بررسى اين تبيين‌ها کمک نمايد. از اين‌رو بيان موضوعي، به‌صورت حدس و گمان نمى‌تواند فرضيه‌اى را تشکيل دهد. بلکه فرضيه بايستى از ويژگى‌هائى برخوردار باشد که عبارتند از:

- فرضيه بايستى به‌خوبى تعريف شود تا براى عموم، قابل فهم باشد.

- حدود آن مشخص باشد تا با فرضيه‌هاى ديگر مخلوط نشود.

- براساس واقعيات موجود بنا گردد.

- قابل مشاهدهٔ علمى (تجربه، آزمايش) باشد.

- نتايج آن قابل استفاده و در صورت ممکن قابل تعميم باشد.