علف‌هاى هرز به‌طرق مختلف طبقه‌بندى مى‌شوند - براساس زيستگاه، چرخهٔ زندگي، مرفولوژى يا ساختمان گياهى و فيزيولوژى.
زيستگاه
- خشکى‌زى (Aquatic) :
گياهانى که بر روى خشکى زندگى مى‌کنند.
- آبزى (Typha sp) :
گياهانى هستند که براساس ساختمان آنها در داخل آب (مثل هيدريلا)، روى آب (مثل عدسک آبى - .Lemna sp) يا در اطراف آب (مثل لوئى - Rosette) زندگى مى‌کنند.
مرفولوژى
دولپه‌اى‌ها
گياهانى هستند که جوانه‌هاى آنها ۲ لپه (برگ‌هاى بذري) توليد مى‌کنند. معمولاً برگ‌هائى با رگبرگ‌هاى منشعب دارند و تعداد اندام‌هاى گل در آنها، چهار، پنج و يا مضربى از آنها است. آنها را برگ‌پهن نيز مى‌نامند. تاتوره، امبروسيا و نيلوفر پيچ از جملهٔ اين گياهان هستند.
تک‌لپه‌اى‌ها
گياهانى هستند که جوانه‌هاى آنها يک لپه توليد مى‌کنند. برگ‌ها داراى رگبرگ‌هاى موازى هستند و تعداد اندام‌هاى گل در آنها سه يا مضربى از آن است. اساساً تعداد زيادى از گياهان تک‌لپه هستند (مثل ثعلب و گل سوسن) اما علف‌هاى هرز عمده در دو گروه يافت مى‌شود (گرامينه‌ها و شبه‌گرامينه‌ها - جگن‌ها).
۱. گرامينه‌ها :
برگ‌ها اغلب داراى ناخنک و بعضى اوقات گوشک هستند. نيام برگ دور ساقه پيچيده و ساقه گرد و مجوف است، ميانگرهها توخالى هستند.
۲. شبه‌گندميان :
برگ‌ها فاقد ناخنک و گوشک هستند و نيام برگ‌ها به‌طور ممتد به دور ساقه پيچيده است. در بسيارى از گونه‌ها ساقه‌ها مثلثى هستند و ميانگرهها پر و محکم هستند.
۳. فيزيولوژى :
گياهانى که از طريق سيکل بنسون - کلوين فتوسنتز در آنها رخ مى‌دهد، گياهان سه کربنه نام دارند. اولين محصول پايدار فتوسنتز در آنها، اسيد سه کربنه فسفوگليسيريک است. در تعدادى ديگر از گياهان سه کربنه، راندمان فتوسنتزى بيشترى دارند (مخصوصاً در دماى بالا) و قدرت رقابت آنها بيشتر است. از تعداد ۱۸ علف هرز که از بدترين علف‌هاى هرز جهان محسوب مى‌شوند، ۱۴ عدد آنها جزو گياهان چهار کربنه هستند (مک ورتر و پترسون ۱۹۸۰).
گياهان با ساقه‌هاى چوبى هستند که از سالى به سال ديگر باقى مى‌مانند بنابراين تمامى اين گياهان پايا هستند.
- درختى :
گياهان چندسالهٔ چوبى با يک تنهٔ اصلى.
- بوته‌اى :
گياهان چندسالهٔ چوبى که بيش از يک ساقهٔ اصلى از آن از سطح زمين منشاء مى‌گيرد و معمولاً کوتاهتر از درختان هستند.
گیاهان علفی
گیاهانی هستند که دارای اندامهای هوایی چوبی نبودند و اندامهای هوایی آ نها هر ساله می میرند .
گياهان يک‌ساله
گياهانى هستند که تنها در يک فصل رويش مى‌کنند.
- يک‌ساله‌هاى تابستانه :
بذرهاى اين گياهان در بهار جوانه زده و گل مى‌کنند، در اواسط يا اواخر تابستان توليد بذر کرده و در پائيز مى‌ميرند.
- يک‌ساله‌هاى زمستانه:
بذرهاى اين گياهان از اواخر تابستان تا اوايل بهار شروع به جوانه‌زنى مى‌کنند. در اواسط يا اواخر بهار به گل نشستنه و دانه توليد مى‌کنند و در تابستان مى‌ميرند. طبقه‌بندى يک گياه تحت عنوان تابستانه يا زمستانه به ميزان زيادى به شرايط جغرافيائى و آب و هوا بستگى دارد. براى مثال علف هرز خردل وحشى در کانزاس يک گياه يک‌سالهٔ زمستانه است. در کانادا که فصل رشد کوتاهتر و سردتر است، خردل وحشى مثل يک گياه يک‌سالهٔ تابستانه عمل مى‌کند.
گياهان دوساله
گياهانى هستند که طول عمر آنها دو فصل رويش است. بذرها در بهار، تابستان يا پائيز سال اول جوانه مى‌زنند و زمستانگذرانى آنها با يک ساقهٔ بسيار کوچک با برگ‌هاى روزت (.Oxalis sp) همراه با يک ريشهٔ ذخيره‌اى ضخيم است. بعد از اينکه انتهاء ساقه در معرض سرما قرار گرفت اين گياه در تابستان سال دوم گل داده و دانه توليد مى‌کنند و سپس در پائيز مى‌ميرند.
گياهان چندساله
گياهانى هستند که با توليد اندام‌هاى رويشى قادر هستند بيشتر از دو سال زندگى کنند.
چندساله‌هاى ساده:
اين گياهان به‌وسيلهٔ اندام‌هاى رويشى از قبيل ريشهٔ پاياى داراى يقه قادر به زمستانگذرانى هستند اما غالباً به‌وسيلهٔ بذر توليدمثل مى‌کنند.
چندساله‌هاى خزنده :
اين گياهان مى‌توانند زمستانگذرانى کرده و توسط اندام‌هاى رويشى توليد مثل کنند و گياهان مستقلى توليد نمايند. گياهان از طريق بذر نيز مى‌توانند توليدمثل کنند. اندام‌هاى رويشى قابل تکثير در اين گياهان عبارتند از:
- ريزوم :
ساقه‌هائى هستند که در زيرزمين به‌طور افقى رشد مى‌کنند (داراى گره، ميانگره و برگ‌هاى فلس هست).
- غده :
ساقهٔ زيرزمينى متورم‌شده‌اى است که در انتهاء ريزوم به‌وجود مى‌آيد و داراى گره و ميانگره‌هاى تحليل‌يافته است.
- پياز :
بافت برگى که براى ذخيرهٔ مواد غذائى تغيير شکل يافته است و روى يک ساقه طبق مانند واقع شده است.
- استولون :
ساقه‌هائى هستند که در روى زمين به‌طور افقى رشد مى‌کنند. عليرغم توليدمثل رويشى گياهان ديگر و طيف اصلى استولون ذخيرهٔ غذا نمى‌باشد.
- ريشه‌هاى خزنده :
اين ريشه‌ها براى ذخيرهٔ مواد غذائى و توليدمثل رويشى تغيير شکل يافته‌اند. ريشه نسبت به اندام‌هاى رويشى ديگر تمايل بيشترى براى نفوذ به عمق خاک دارد و ظاهراً در مقابل روش‌هاى مختلف کنترل مقاومتر است.
