ارزشیابی پس از اجراء برنامه

ارزشيابى آموزش بهداشت مى‌تواند قبل از اجراء برنامه، ضمن برنامه و پس از اجراء آن باشد.

ارزشيابى قبل از اجراء برنامه

پس از طرح‌ريزى و انتخاب روش‌ها و وسايل مورد نياز، براى روشن شدن ميزان تأثير آنها، بهتر است قبل از اينکه در سطح وسيعى به مورد اجراء درآيد، در گروه کوچک‌ترى پياده شود تا اشکالات احتمالى آن رفع شود. براى اينکه نتايج اين ارزشيابى بتواند براى تجديدنظر در برنامه مورد استفاده قرار گيرد، در هر برنامه بايد گروه‌هاى هدف به‌طور دقيق تعيين شوند. آنچه در اين مورد بسيار مهم است، اينکه گروهى که براى آزمايش قبلى انتخاب مى‌شوند، مشابه گروه اصلى باشند چون در غير اين‌صورت نتايج آن بى‌ارزش خواهد بود.

اين نوع ارزشيابى به‌خصوص بايد در مورد برنامه‌هاى بزرگ، درازمدت و نيز در مورد ابزار و وسايل کمک‌آموزشى مانند پوستر، فيلم، نشريه و يا هر نوع وسيله ديگرى که براى کمک به برنامه‌ها به‌کار برده مى‌شود انجام گيرد. مثلاً براى آموزش صحيح مسواک زدن به دانش‌آموزان دبستاني، مى‌خواهيم پوسترى تهيه کنيم، در اين صورت بهتر است قبلاً گروهى از آنان را که هدف برنامه‌ آموزشى هستند و پوستر براى آموزش آنها تهيه مى‌شود، به‌صورت نمونه‌گيرى انتخاب نمائيم و پوستر تهيه شده را به آنها نشان دهيم و از آنها بخواهيم که آنچه را که از پوستر درک کرده‌اند بگويند يا بنويسند و بعد با توجه به هدف از تهيه پوستر، سنجيده شود که آگاهى موردنظر به‌دست آمده است يا خير و اگر آگاهى ايجاد شده، کافى بوده است يا نه؟

ارزشيابى ضمن برنامه

هرچند ارزشيابى قبل از اجراء برنامه تا حدى براى رفع نقايص موجود مؤثر است، ولى باز ممکن است در ضمن برنامه اشکالاتى در نحوه اجراء يا مواد و وسايل کمک‌آموزشى مورد استفاده مشاهده شود. در مورد برنامه‌هائى که مدتى به‌طول مى‌انجامد، فرصت هست که ضمن اجراء برنامه، قسمت‌هاى مختلف آن از نظر چگونگى پيشرفت مورد سنجش قرار گيرد و در صورتى‌که از هدف اصلى منحرف شده است و يا سرعت پيش‌بينى شده را ندارد، علل و عوامل آن مشخص گرديده و در رفع آنها کوشش به‌عمل آيد. اين مطلب نيز قابل توجه است که در برنامه‌هاى آموزشى بايد مراحل مختلف هر برنامه و هدف هر قسمت را مشخص نمود، زيرا فقط در اين صورت است که مى‌توان ارزشيابى ضمن برنامه را انجام داد. بدين‌معنى که علاوه بر هدفى که براى هر برنامه آموزشى در نظر گرفته مى‌شود، هدف‌هاى ابتدائى‌ترى نيز براى هر مرحله از برنامه بايد تعيين شود تا در پايان هر کدام يا هر قسمت از آن بتوان يک ارزشيابى انجام داد و با توجه به‌نتايج، در صورتى‌که برنامه نتوانسته است به هدف مورد نظر برسد، دلايل آن مشخص و رفع شوند تا در اجراء صحيح دنباله برنامه وقفه‌اى حاصل نشود.

ارزشيابى پس از اجراء برنامه

در پايان کليه برنامه‌ها نيز بايد ارزشيابى صورت گيرد تا اولاً ميزان موفقيت در رسيدن به هدف برنامه معلوم شود، ثانياً نتايج آن در برنامه‌هاى مشابه آينده مورد استفاده قرار گيرد.

در خاتمه اضافه مى‌نمايد، حتى‌الامکان بايد سعى شود ارزشيابى در تمام موارد ذکر شده صورت پذيرد.