چهارشنبه, ۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 24 April, 2024
مجله ویستا

بررسی و ارزیابی جاذبه‌های جهانگردی


به‌علت اهميتى که به جهانگردى در حال توسعه مبتنى بر جاذبه‌هاى ذاتى محيطى و فرهنگى عمان داده شده است، بررسى و ارزيابى جاذبه‌هاى جهانگردى به‌ويژه مشروح و خاص هستند. اين ارزيابى‌ها مبتنى بر سه گروه جاذبه‌ها سازماندهى شده‌اند: مناظر زيبا و ويژگى‌هاى محيطي، صفات فرهنگى و اجتماعي، و بناهاى تاريخي.
يک تحليل جغرافيائى از چشم‌انداز کشور، از جمله کوه‌ها، دشت‌هاى ساحلي، بيابان‌ها، و منطقهٔ مسقط که از نظر جغرافيائى در حال تحول است تهيه شده است. در اين زمينه، ناحيه‌هاى جالب از نظر تماشائى بودن شناسائى و در گروه‌هائى سازماندهى و ارزيابى شده‌اند، بدين‌شرح:
ـ دشت‌هاى عليا ـ اين دشت‌ها ويژگى‌هاى منحصر‌ به‌فرد بيابانى متشکل از مسيل‌هاى عمدتاً خشک هستند که اغلب در محدودهٔ ديوارهاى صخره‌اى بلند، قرار دارند و مى‌توان از طريق کوره‌راه‌ها و جاده به آنجا سفر کرد. اين دشت‌ها با در نظر گرفتن چند عامل ارزيابى شده‌اند ـ احساس بسته بودن، تنوع مناظر، کثرت و تنوع ويژگى‌هاى جاذب، کشش آبادى‌ها، پوشش گياهي، جذبه آب، و اهميت مقصد پاياني. يازده دشت به‌عنوان جاذبه‌هاى‌ درجه يک تعيين شده‌اند. طرح جهانگردى خاطرنشان مى‌کند که برخى از دشت‌هاى دورافتاده احتمال دارد که در همان سطح از کيفيت باشند.
ـ نواحى کوهستانى ـ به‌علت قابل دسترسى بودن و امکان فراهم کردن فرصت‌هاى‌ تفريحى و نيز مناظر زيبا، سه ناحيه کوهستانى به‌عنوان داشتن جاذبه‌هاى خاص جهانگردى تعيين شده‌اند.
ـ مسيرهاى تماشائى ـ مسيرهاى تماشائى عبارت از جاده‌هائى هستند که نشاط بصرى از چشم‌اندازها به‌وجود مى‌آورند. مسيرهاى تماشائى براساس چند عامل اززشيابى شده‌اند ـ صحنه‌هاى هيجان‌انگيز قابل رؤيت از جاده، انواع جاذبه‌ها، ويژگى آبادي، مشخصه‌هاى ويژهٔ چشم‌انداز، تراکم گياهي، جذبه آب، طول بخش تماشائى يازده مسير ديدنى براساس همين ارزشيابى تعيين شده‌اند.
ـ سواحل ـ سواحل جهانگردى طبق چندين ضايطه ارزشيابى شده‌اند: ماسه نرم کم‌رنگ، شيب ملايم ساحلي، شيب معمولى داخل آب که امکان شنا کردن تا فاصلهٔ ۱۵ مترى ساحل را فراهم مى‌کند، نداشتن جريان برگشتى از ساحل يا موج‌هاى شديد؛ طول و عمق کافى براى حمل چندين گروه بدون ازدحام، محيط جذاب، ترجيحاً در يک خليج با پس‌زمينه‌اى از تپه‌ها، نبودن هرگونه طرح توسعهٔ ناهمخوان، امتداد ساحل در جهت جنوبى / جنوب‌غربى و امکان تابش حداکثر آفتاب، و نداشتن تضاد با موضوع‌هاى حساس محيطي. در اين طرح هشت ساحل درجهٔ يک و چهار ساحل درجهٔ دو شناسائى و تعيين شده‌اند.
طرح جهانگردى عمان گياهان و جانوران يک کشور را بررسى مى‌کند، و به چندين نتيجه‌گيرى مى‌رسد. تنوع فراوانى از زندگى پرندگان وجود دارد، از جمله گونه‌هاى مهاجر که در پرواز ميان آفريقا و هند در عمان توقف مى‌کنند. از لحاظ بين‌المللى عمان به‌عنوان زادگاه و محل رشد لاک‌پشت‌ها از جمله چهار گونهٔ مختلف، شناخته شده است. آب‌هاى ساحلى يکى از بهترين شيلات را در اقيانوس هند تأمين مى‌کنند. صخره‌هاى مرجانى در حوالى ساحل در چندين جا وجود دارند. طرح مزبور نشان مى‌دهد که عمان در حفظ طبيعت پيشرو بوده است، و چندين محل طبيعى حفاظت‌شده ايجاد شده‌اند، طرح جهانگردى عمان جاذبه‌هاى اصلى گياهى و جانورى کشور را که مى‌توانند پايهٔ برنامه‌هاى مسافرت و گردش‌هاى جهانگردى را تشکيل بدهند ارزشيابى و تعيين کرده است. ولى مسافرت‌ها و گردش‌ها بايد تحت شرايط نظارت‌شده‌اى صورت بگيرند تا گياهان و جانوران آسيب نبينند.
اين طرح اشاره مى‌کند که ريشه‌هاى فرهنگى عمان در شهرهاى و روستاهاى تاريخى آن قرار دارند، و اين آبادى‌ها کانونى براى تجربهٔ فرهنگ و سبک زندگى مردم عمان محسوب مى‌شوند. اين آبادى‌ها به‌طور وسيع در سه گروه جغرافيائى طبقه‌بندى شده‌اند ـ اجتماعات ساحلي، کوهستانى و دشت‌هاى بيابانى مرکزي، هريک از اينها با جزئياتى بررسى شده‌اند. يک صورت‌بردارى از اين آبادى‌ها انجام گرفته است و اين آبادى‌ها با در نظر گرفتن عوامل متعددى ارزشيابى شده‌اند ـ همگنى سبکى يا دوره‌اي؛ ويژگى شهري، شکل ساختمان، محيط، وضعيت، سطح عمومى فعاليت، فعاليت‌هاى خاص (از قبيل جشنواره‌ها)، و وجود بناهاى استثنائي. براساس اين ضوابط آبادى‌ها ارزيابى و با ارزش يک تا پنج ستاره تعيين شده است. براساس اين ارزشيابي، مهم‌ترين آبادى‌ها از نظر فرهنگى به اين شرح تعيين شده‌اند:
ـ آبادى‌هائى با جاذبه درجهٔ يک ـ ۱۰جا
ـ آبادى‌هائى با جاذبه‌هاى بالا ـ ۸ جا
ـ ساير آبادى‌هاى جالب ـ ۱۰ جا
ـ جاذبه‌هائى عالى اما در حال ويرانى ـ ۵ جا
ـ آبادى‌هائى با بناهاى انفرادى يا گروهى استثنائى ـ ۸ جا
سومين نوع از جاذبه‌ها که در طرح جهانگردى بررسى شده است. بناهاى يادبود و تاريخى هستند. مناطق باستان‌شناسى و تاريخى با در نظر گرفتن دورهٔ تاريخى آنها بازنگرى شده‌اند ـ ماقبل تاريخ (حدود ۱۰،۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از ميلاد)، عصر مفرغ (حدود ۳۰۰۰ تا ۱۰۰۰ سال قبل از ميلاد)، عصر آهن (حدود ۱۰۰۰ سال قبل از ميلاد تا ۶۵۰ ميلادي)، دوران ابتدائى اسلامى (حدود ۶۵۰ تا ۱۶۵۰ ميلادي)، دوران امپراتورى اسلامى (حدود ۱۶۵۰ تا ۱۸۵۰ ميلادي). طرح جهانگردى عمان اشاره مى‌کند که بعضى کاوش‌هاى باستان‌شناختى و صورت‌بردارى از اين مناطق انجام گرفته، ولى هنوز تکميل نشده‌اند. در اين طرح، اين مناطق براساس ناحيه تعريف و از لحاظ جاذبه‌ها در سه گروه درجه‌بندى شده‌اند:
درجهٔ الف ـ منطقه، اصلى مناسب براى بازديد يک يا چند ساعته
درجهٔ ب ـ منطقه اصلى براى بازديد کمتر از يک ساعت
درجهٔ ث ـ منطقه کم‌اهميت‌تر با جاذبه‌ بالقوه
تعداد زيادى برج ساعت، دژ، خاه‌هاى دژى و استحکامات در اطراف شهرها و روستاها و تمام نخلستان‌هاى عمان وجود دارد. حدود ۱۳ فقره از اين جاذبه‌ها مرمت شده‌اند و براى تعمير و مرمت بقيه آنها برنامه‌ريزى شده است. اين جاذبه‌ها در يک گروه مجزاء در طرح مزبور بررسى و جاهاى مهم‌تر به‌خصوص شرح داده شده‌اند ساير بناها و مجتمع‌هاى ساختمانى تاريخى در طرح جهانگردى عمان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، از جمله سوق‌ها، مساجد، سيستم آبيارى و قنات‌ها.
بررسى و ارزيابى جاذبه‌هاى جهانگردى به‌عنوان نهاده‌اى مهم براى تدوين راهبرد و برنامه توسعه جهانگردى استفاده شده‌اند. به‌علاوه طبق اقدامات برنامه‌ريزى و بخش سياست‌هاى اين طرح، توصيه‌هاى عمومى دربارهٔ اهميت حفظ بافت شهرى ارائه شده‌اند. طبقه‌بندى‌هاى حفظ آبادى‌هاى تاريخى در اين طرح ارائه شده‌اند ـ طبقه ۱ براى مرمت، طبقه ۲ براى حفظ؛ و طبقهٔ ۳ براى نگهداري. براى مديريت محيط‌زيست و از جمله هماهنگى اجتماعى و فرهنگى ميان جهانگردان و جامعه ميزبان عمانى اِعمال سياست‌هاى توصيه شده است.


همچنین مشاهده کنید