گیاه کامل

نام علمى: Convolvulus arvensis L

نام انگليسى: Field bindweed, Bindweed

گياهچه

لپه‌ها به رنگ سبز تيره با رگبرگ‌هائى قابل رؤيت و کاملاً مشخص، مدوّر، نوک تيز و بزرگ که تقريباً طول و عرض يکسان دارند. دمبرگ لپه‌ها پهن و بخش بالائى آنها شياردار است. اولين برگ‌هاى حقيقى اين گياه به رنگ سبز تيره، سه‌گوش، نوک تيز و در قاعده داراى لوب‌هاى عميق هستند. رگبرگ اين برگ‌ها سبز کم‌رنگ و در سطح زيرين برجسته است.

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى :

گياهى چندساله و رونده يا پيچنده، که توسط بذر و ريزوم تکثير مى‌يابد. ساقه‌هاى آن منشعب، باريک، صاف، کم و بيش داراى کرک‌هاى کوتاه و ظريف، پيچنده، به طول ۳۰ سانتى‌متر و يا بسيار بيشتر هستند. برگ‌هاى اين گياه متناوب، ساده و داراى دمبرگى کوتاه است. شکل برگ‌ها متفاوت و بسته به شرايط محيطى مى‌تواند باريک تا پهن باشد. حاصلخيزى و ميزان رطوبت خاک از جمله عوامل مؤثر در شکل برگ است. در شرايط عادى تخم‌مرغى تا مستطيلى شکل و در قاعده‌ داراى لوب‌هاى گسترده است و در شرايط کمبود آب و بروز استرس خشکي، باريک و سرنيزه‌اى شکل خواهد شد. قاعدهٔ بعضى از برگ‌ها تا اندازه‌اى چهارگوش و داراى دو لوب است.

ريشه‌هاى پيچک صحرائى گسترده، فشرده و گوشتى هستند. ريشه‌هاى راست آن منشاء ريشه‌هاى جانبى بوده و قادر هستند به اعماق خاک نفوذ کرده و گاهى اوقات تا عمق نُه مترى خاک نيز فرو روند. ريزوم‌هاى سفيدرنگ اين گياه که معمولاً از ريشه‌هاى جانبى منشاء مى‌گيرند از نظر طول متفاوت هستند و چنانچه از ريشهٔ اصلى جدا شوند، قادر به توليد گياهى جديد خواهند بود. ريشه‌هاى جانبى که اندام‌هاى هوائى از آنها منشاء مى‌گيرند بيشتر در عمق ۶۰ سانتى‌مترى خاک پراکنده‌اند.

- اندام‌هاى زايشى :

گل‌ها اين گياه شيپورى و سفيد تا صورتى روشن است که به‌صورت منفرد بر روى دمگلى باريک، به طول ۵/۲ تا ۵ سانتى‌متر و در محور برگ‌ها مستقر هستند.

ميوهٔ پيچک کپسول، تخم‌مرغى شکل و محتوى يک تا چهار بذر است. بذرها خاکسترى متمايل به قهوه‌اى تيره، به اندازهٔ ۳ ميلى‌متر و سه‌گوش است که دو طرف آن پهن و طرف ديگر مدوّر است. هر گياه قادر به توليد حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ بذر است. جوانه‌زنى اين بذرها در طول سال و در صورت فراهم بودن رطوبت امکان‌پذير خواهد بود. به‌هر حال اين جوانه‌زنى عمدتاً در اواخر بهار، تابستان و يا پائيز صورت مى‌گيرد. در صورت فراهم نمودن شرايط، بذرها قادر هستند به‌مدت طولانى در خاک باقى مانده و قوهٔ ناميهٔ خود را حفظ کنند.

گياه پيچک معمولاً در سال اول قادر به توليد گل نيست و فقط ريشه‌هاى اصلى و جانبى خود را تقويت خواهد کرد. اندام‌هاى هوائى اين گياه در هر پائيز از بين رفته و در بهار سال بعد مجدداً جوانه‌زنى مى‌کنند و از اواخر بهار به بعد به گل مى‌روند.

محل رشد و پراکنش

مناطقى با شرايط آب و هوائى مرطوب و نيمه مرطوب با خاک‌هائى عميق، حاصلخيز، سبک و قليائى براى رشد گياه مناسب است. اين علف هرز در مناطقى با بارندگى‌هاى متوسط و يا در کشت‌هاى آبى به خوبى رشد مى‌کند ولى در شرايط غرقابى قادر به ادامهٔ حيات نخواهند بود.

پيچک از جملهٔ مهمترين علف‌هاى هرز محصولات زراعى مختلف و به‌خصوص غلات محسوب مى‌شود. علاوه بر اين مى‌توان آن را در حاشيهٔ جاده‌ها و کانال‌هاى آبياري، خطوط راه‌آهن، زمين‌هاى باير و زراعى نيز مشاهده کرد.

بذر و يا قطعات جدا شدهٔ ريشهٔ اين گياه از عمده‌ترين راه‌هاى پراکنش آن محسوب مى‌شود. علوفه، ماشين‌‌آلات، بذر محصولات زراعى و کودهاى دامى عوامل اصلى آلودگى زمين‌هاى زراعى هستند. بذر اين گياه پس از عبور از دستگاه گوارش دام‌ها، قوهٔ ناميّهٔ خود را از دست نداده و بنابراين چنانچه براى تقويت خاک از کودهاى نپوسيده استفاده شود امکان آلودگى زياد خواهد بود. گسترش ريشه‌ها و همچنين قطعه قطعه شدن آنها توسط وسايل کشاورزى از جملهٔ ديگر عوامل آلودگى محسوب مى‌شوند. بذرهاى پيچک به‌دليل آنکه پوستهٔ غير قابل نفوذ دارند، قادر هستند تا ۲۰ سال و حتى در شرايط آزمايشگاهى تا ۵۰ سال هم به‌حالت خواب باقى مانده و قوهٔ ناميّهٔ خود را از دست ندهند. اسيدها، الکل‌ها و يا خراش‌هاى مکانيکى از تيمارهاى مؤثر بر شکستگى اين دوره محسوب مى‌شوند.