سیر تاکستان

نام علمى: Allium vineale L نام انگليسى: Field garlic, Crow garlic, Wild garlic

گياهچه

اولين برگ‌هاى حقيقى علفى شکل و نوک‌تيز هستند. مقطع برگ‌هائى که برش خورده‌اند گرد است و برگ‌ها به‌صورت توخالى و ميله‌اى‌شکل مشاهده مى‌شوند. يک طرف برگ‌هائى که بعداً ظاهر مى‌شوند کانال مانند و بدون پرز است.

محل رشد و پراکنش

سير تاکستان از علف‌هاى هرز مزارع غلات، تاکستان‌ها، مراتع و چمنزارها محسوب مى‌شود. اندام‌هاى زايشى اين گياه توسط محصولات زراعي، ماشين‌آلات و ادوات کشاورزي، حيوانات و آب قابل انتقال است. با توجه به اينکه پيازک‌هاى اين گياه از نظر اندازه و شکل شبيه دانه‌هاى گندم هستند، لذا جداسازى آنها از محموله‌هاى بذر گندم مشکل است و بدين ترتيب به راحتى به مناطق ديگر منتقل خواهند شد.

سير تاکستان مقاوم به سرما است و خاک‌هاى مرطوب، با زهکشى ضعيف و خاک‌هاى سنگين مراتع را تحمل مى‌کند. دورهٔ خواب پيازهائى که داراى پوستهٔ سخت هستند در خاک‌هاى رسى نسبت به خاک‌هاى شنى بيشتر و با افزايش عمق نيز افزايش مى‌يابد. پيازهائى که در سطح خاک قرار مى‌گيرند، پس از گذشت دو سال دورهٔ خوابى نخواهند داشت.

مصرف اين گياه توسط حيوانات مسمويتى براى آنها ايجاد نمى‌کند، اما چنانچه توسط دام مصرف شود شير آنها طعم سير گرفته و علاوه بر اين توليد شير آنها نيز کاهش پيدا مى‌کند.

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى:

گياهى پايا، ايستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۰۰ سانتى‌متر است که توسط بذر، پياز و يا پيازک تکثير مى‌يابد. ساقه‌هاى آن استوانه‌اي، توپر، غير منشعب، صاف و مومى است. برگ‌باريک‌ و توخالى است که ابتدا استوانه‌اى و سپس در يک طرف شياردار مى‌شود. قطر برگ‌ها دو تا سه ميلى‌متر است و از بخش‌هاى پائينى ساقه منشاء مى‌گيرند. پيازها در قاعدهٔ گياه و در زاويهٔ محور برگ‌ها و در اطراف پيازهاى قديمى قرار گرفته‌اند. پياز مرکزى پنج تا ده ميلى‌متر قطر داشته و داراى پوستى سفيدرنگ و نرم است. مابقى پيازها قطرى برابر با پنج تا پانزده ميلى‌متر داشته و داراى پوسته‌اى سخت و قهوه‌اى رنگ هستند. پيازک‌ها نيز قهوه‌اى رنگ هستند و سطحى صاف و براق دارند، قطر آنها پنج ميلى‌متر است.

- اندام‌هاى زايشى:

گل‌آذين مجتمع و به‌صورت چتر با گل‌هائى به رنگ سفيد، صورتى و يا متمايل به سبز که روى پايه‌اى کوتاه و در انتهاء ساقه مستقر شده‌اند. اين گل‌آذين در مراحل اوليهٔ رشد در يک پوشش غشائى محصور است. ميوهٔ اين گياه نيز کپسول بوده و بذرهاى توليد شده سياه‌رنگ و به اندازهٔ سه تا چهار ميلى‌متر هستند که يک طرف آن پهن است (البته اين ويژگى‌ عموميت ندارد).

پيازهاى موجود در خاک بسته به ميزان رطوبت در انتهاء تابستان تا اواسط زمستان جوانه مى‌زنند. در صورتى‌که ميزان رطوبت محدود باشد اندام‌هاى هوائى آن تا بهار ظاهر نخواهند شد. پيازهائى که داراى پوسته‌اى سخت هستند، ممکن است تا شش سال و يا بيشتر به حالت خواب به سر برند اما بقيه در طول سال جوانه زده و يا اين‌که از بين مى‌روند. اين‌گونه در سال اول قادر به توليد گل نخواهد بود. چنانچه گياه در مدت کوتاهى پس از جوانه‌زنى آسيب ببيند ذخاير غذائى موجود در پيازها رشد مجدد آن را تأمين مى‌کنند. اين ذخاير معمولاً در مدتى حدود دو ماه تخليه مى‌شوند و پس از اين مدت مواد ذخيره‌اى جديدى توليد و در پيازهاى رشد يافته ذخيره خواهند شد.