تدوین سیاست و طرح

تعيين اهداف

در اوايل فرآيند برنامه‌ريزي، اهداف توسعه جهانگردى بايد تعيين شوند. تعيين اهداف بسيار مهم است زيرا آنها نتايج موردنظر و دلخواه را از توسعه جهانگردى در کشور يا منطقه بيان مى‌کنند. معمولاً اهداف به انواع مختلف فوايد اجتماعى ـ اقتصادى مربوط مى‌شوند. به‌علاوه اين اهداف ملاحظاتى خاص را مشخص مى‌سازند که بايد در توسعهٔ جهانگردي، از قبيل به حداقل رساندن اثرات محيطى و اجتماعى ـ فرهنگي، رعايت شوند. اهداف بايد با مشورت نزديک با دولت (يا کميتهٔ تدارکاتي) تعيين شوند زيرا عوامل تعيين‌کنندهٔ اوليهٔ طرح و سياست‌هاى توسعه جهانگردى هستند.

ابتدا اهداف به‌طور مقدماتى تعيين و سپس براساس نتايج بررسى‌ها، تحليل‌ها و تدوين طرح پالايش مى‌شوند. برخى از اهداف مقدماتى ممکن است در تضاد با يکديگر باشند، و نمى‌توان به‌طور واقع‌گرايانه به تمام آنها دست يافت. براى مثال، يکى از اهداف ممکن است به حداکثر رساندن فوايد اقتصادى جهانگردى را بيان کند، و هدف ديگرى ممکن است به حداقل رساندن اثرات محيطى و اجتماعى ـ فرهنگى و حفط توسعه پايدار را تصريح کند. امکان ندارد که طرح و سياستى را تهيه کرد که به‌طور همزمان به هر دو هدف مزبور، حداقل در دورهٔ درازمدت، نائل شود. اهداف بايد ميان ملاحظات اقتصادي، محيطي، و اجتماعى ـ فرهنگى توازن ايجاد کند.

اهداف توسعه جهانگردى بايد تمام اهداف توسعه جامع را که براى کشور يا منطقه پذيرفته شده‌اند در خود منعکس و آنها را تقويت کند. اين امر حائز اهميت است تا جهانگردى در الگوهاى جامع توسعه به‌خوبى ادغام شود. با وجود اين، در پاره‌اى موارد ممکن است براى رسيدن به آن دسته از اهداف جهانگردى که منطقى به‌نظر مى‌رسند، و به توسعه جامع ملى و منطقه‌اى کمک مى‌کند، تصميم بر تغيير اهداف عمومى گرفته شود.

تدوين سياست و طرح

اين مرحله در فرآيند برنامه‌ريزى مستلزم تدوين سياست توسعه جهانگردى و تهيه طرح ساختارى مادى است. بهترين روش تدوين سياست و طرح در ابتدا آماده کردن و ارزيابى سناريوهاى توسعه جايگزين است. به‌‌ندرت يک مجموعه آرمانيِ سياست‌ها و طرح‌ها وجود دارد، ولى در عوض سياست‌ها و طرح‌هاى بهينه وجود دارند که ميان هزينه‌ها و منافع توازن ايجاد مى‌کنند. سياست‌ها و طرح‌هاى جايگزين طبق چند عامل ارزيابى مى‌شوند ـ تأمين اهداف توسعه؛ بهينه‌سازى فوايد اقتصادي، تقويت اثرات مثبت و کاهش اثرات منفى محيطى و اجتماعى ـ فرهنگي؛ بر رقابت اثربخش يا ساير مقصدهاى توريستي. براساس اين ارزيابي، سياست‌ها و طرح‌هاى نهائى انتخاب و پالايش مى‌شوند.

تدوين سياست و طرح بايد در مشورت نزديک با کميتهٔ تدارکاتى و ساير گروه‌هاى ذى‌نفع انجام شود تا اطمينان حاصل شود که آنها دربارهٔ مناسب‌ترين الگوهاى توسعه جهانگرديِ آينده با هم اتفاق‌نظر دارند.

تدوين توصيه‌هاى نهادى (سازماني)

براساس بررسي، تحليل و ارزيابى عناصر نهادي، مى‌توان نتيجه‌گيرى‌ها و توصيه‌هائى به‌عمل آورد. در مورد بسيارى از انواع توصيه‌ها، قبل از آنکه بتوان مناسب‌ترين‌ها را تعيين کرد جايگزين‌ها بايد ارزيابى شوند. شايد نيازى به ايجاد تغييرات در برخى از اين عناصر نباشد، ولى اين موضوع بايد گفته شود. در برخى موارد، مى‌توان توصيه‌هاى جايگزين را که تمام آنها قابل‌قبول هستند، مطرح ساخت. دولت يا بخش خصوصى مى‌تواند بعداً، بسته به شرايط آتي، مسير اقداماتى را که بايد تعقيب کند تعيين نمايد. به‌علاوه مشارکت دادن کميتهٔ تدارکاتى و ساير گروه‌هاى ذى‌نفع در تدوين توصيه‌هاى نهادى امرى ضرورى است.

اجراء و نظارت

مرحلهٔ نهائى فرآيند برنامه‌ريزى مشخص کردن روش‌هاى اجراء است. همان‌طور که در مبحث رهيافت‌هاى برنامه‌ريزى جهانگردى اشاره شده است، وسيلهٔ اجراء بايد در تمام مدت فرآيند برنامه‌ريزي، و به‌خصوص هنگام تدوين سياست، طرح و ساير توصيه‌ها مدنظر قرار گيرد. اين امر حائزاهميت است تا دستيابى به طرح نهائى و ساير توصيه‌ها واقع‌گرايانه و قابل‌اجراء باشند. هنگام اجراء طرح و پس از آن، توسعه جهانگردى بايد نظارت و کنترل شود تا اطمينان حاصل شود که اهداف را برآورده مى‌سازد و به سياست‌هاى توصيه‌شده دست مى‌يابد. نظارت، هرگونه مشکلى را که به‌وجود آيد. رديابى مى‌کند تا بتوان اقدامات درمانى را قبل از آن که مسئله وخيم شود اتخاذ کرد.

عناصر يک طرح جامع جهانگردى

يک طرح منسجم و جامع جهانگردى ملى و منطقه‌اى حاوى عناصر بسيار مختلفى است. فهرستى از اين عناصر عمده که يک طرح جهانگردى يا منطقه‌اى معمولاً بايد در يک طرح ملى يا منطقه‌اى گنجانده شوند. اين عوامل براساس توالى کلى‌ آنها در فرآيند برنامه‌ريزى جهانگردى فهرست مى‌شوند، ولى پس‌خور در ميان عناصر مختلف رخ مى‌دهد.