ابهامات اقتصادی

اگر بخواهيم تنها از آثار مثبت اقتصادى ناشى از جهانگردى براى کشورهاى پذيرا سخن گوئيم دچار وهم و خيال شده‌ايم. مسلماً جنب‌وجوش و رفت‌وآمد مردم و سرمايه‌ها واقعيتى ملموس و قابل اندازه‌گيرى است. اما در چه شرايطى اين جابه‌جائى‌ها عملاً به نفع کشورهاى مورد بازديد است و آيا اين نتايج مثبت اوليه، فروريختگى‌هاى نامساعد اجتماعى را به ارمغان نمى‌آورد؟

منافع دروغين مالى

در کشورهاى در حال توسعه براى پذيرائى از جهانگردان و ساخت مهمانسراها و تجهيزات آنها، ايجاد توقفگاه‌ها و پايانه‌هاى مجهز و ايجاد مکان‌هائى براى تفريح و خوش‌گذرانى معمولاً از سرمايه‌گذاران خارجى استفاده مى‌شود. جهانگردان خارجى اغلب با وسايل حمل‌ونقلى که به کشورهاى جهانگرد فرست (ثروتمند) تعلق دارد به کشورهاى در حال توسعه سفر مى‌کنند. اما به‌عبارتى مؤسسات حمل‌ونقل، بيشتر اين جهانگردان را به‌سوى مهمانسراها و تأسيسات گوناگون تفريحى مى‌برند تا به طرف خود آن کشور، يعنى عمل فروش ـ خريد عمدتاً از يک سو ميان مشترى خارجى (جهانگرد) از سوى ديگر شرکت‌ها، مؤسسات يا گروه‌هاى مالى که سرمايهٔ آنها نيز عمدتاً خارجى است جريان دارد. بديهى است که در اين ميان از جهانگردى درآمدى کسب خواهد شد اما چه کسى يا کسانى از آن بهره‌مند مى‌شوند؟

مسلماً در کشورهاى در حال توسعه‌اى که براى سرمايه‌گذارى از خارجيان دعوت مى‌شود سرمايه‌گذار، به شرط اطمينان کامل از سودآورى سرمايه‌گذارى در آن کشور، به اين کار اقدام مى‌کند. به همين جهت، براى مديريت کار، چه‌ در مرحلهٔ ساخت و ايجاد و چه در مرحلهٔ بهره‌برداري، از افراد مورداطمينانى استفاده مى‌کنند که نوعاً خارجى هستند. البته اين مديريت بيگانه در تمامى مراحل (ساخت و بهر‌ه‌برداري) از کارگران محلى که فاقد مهارت هستند، به‌دليل ارزانى فوق‌العادهٔ دستمزد، بهره مى‌برد.

بنابراين، بايد گفت که در چنين شرايطى جريان سرمايه حالت دورانى پيدا مى‌کند يعنى سرمايه‌گذار خارجى سرمايهٔ خود را در عالى‌ترين شرايط و در بهترين و خوش ‌آب‌وهواترين مناطق کشور در حال توسعهٔ سرمايه‌پذير به کار مى‌اندازد و از جهانگردانى که آنها نيز خارجى هستند پذيرائى مى‌کند و به سودهاى کلان اقتصادى دست مى‌يابد، اما اين سودها را نيز به کشور متبوع خود باز مى‌فرستد.

با وجود اين، باز هم منافع کشور سرمايه‌پذير ايجاب مى‌کند در مرحلهٔ نخست سرمايه‌ها و در مرحلهٔ دوم جهانگردان خارجى را پذيرا شود. بدين اميد که سطح زندگى فقط بعضى از مردم اندکى بهبود يابد، يعنى آنهائى که در محل سرمايه‌گذارى‌ها در بخش ساختمان و خدمات 'واحدهاى جهانگردي' به کارهاى ساده و در عين حال سخت مشغول هستند.

کاهش توان خريد جمعيت بومى

اگر در طرح‌هاى توسعهٔ جهانگردى همهٔ امکانات بالفعل در نظر گرفته نشوند، ورود انبوه جهانگردان، کاهش چشمگير توان خريد بخش مهمى از جمعيت بومى را به دنبال خواهد داشت، زيرا به‌علت کمبود مواد و کالاهاى مصرفى که مورد تقاضاى شديد ' واحدهاى جهانگردي' است بالا رفتن قيمت‌ها را در پى دارد. ورود بدون برنامه‌ريزى و پيش‌بينى نشدهٔ جهانگردان موجب بالا رفتن بهاء زمين و بسيارى از کالاها از جمله فرآورده‌هاى غذائي، لوازم منزل و صنايع‌دستى مى‌شود و ارزش خدمات را نيز به شدت بالا مى‌برد. افزايش بهاء اوراق، حمل‌ونقل، کرايهٔ منزل و... در فصول جهانگردى در شهرهاى شمالى ايران، نمونهٔ روشنى در اين مورد است.