عوامل کوتاه‌مدت

توسعهٔ بخش سفر و جهانگردى شديداً بستگى به سود مورد انتظار و فوائد اجتماعى دارد که بنگاه‌ها و دولت‌ها براى سرمايه‌گذارى خود پيش‌بينى مى‌کنند. در حالى‌که يک ديدگاه کل‌نگر نسبت به جهانگري، کامل‌ترين تصوير روندها را به‌دست مى‌دهد کارآفرينان خصوصى معمولاً ديدگاه پارتوئى يا بهينه‌سازى فعاليت را اختيار مى‌کنند. در اين ديدگاه تنها عوامل عمده‌اى انتخاب و تحليل مى‌شوند که احتمال دارد بر توجيه سرمايه‌گذارى در بخش سفر و جهانگردى اثر بگذارند. طى دهه‌هاى ۱۹۸۰-۱۹۶۰ جهانگردى به‌طور کلى نوسانات نسبتاً کمى داشته و سالانه ۶ درصد رشد کرده است. اين نوسانات اساساً از فصلى بودن فعاليت‌هاى جهانگردى ناشى شده است و رويدادهاى پيش‌بينى نشده مانند عمليات خرابکارانه يا حوادث طبيعي. با وجود اين، چند عامل معين بر سرمايه‌گذارى فردى و منطقه‌اى در جهانگردى تأثير مى‌گذارند.

عوامل کوتاه‌مدت

گذشته از نوسانات نرخ بهره، دو عامل عمده وجود دارد که در کوتاه‌مدت بر ميزان توجيه‌پذيرى سرمايه‌گذارى تأثير مى‌گذارند. عامل اول تغيير مسيرهاى جهانگردى است که بر اثر تغيير شرايط در کشورهاى مبداء، مقصد يا واسط رخ مى‌دهد. اين امر اصولاً معرف تغيير مکانى در الگوهاى تقاضاى جهانگردى است. جهانگردى بين‌المللى شديداً متأثر از نوسانات نرخ مبادلهٔ ارز است که هم‌زمان قيمت‌ها را در مبداء و مقصد تغيير مى‌دهد. سياست‌هاى مالى و نظارتي، هزينه‌هاى حمل و نقل، نامساعد بودن آب و هوا در يک يا دو فصل، شديداً مسيرهاى جهانگردى را تغيير مى‌دهد. به اين ترتيب، بعضى مناطق به سودى دست مى‌يابند يا متضرر مى‌شوند.

عامل دوم شدت وابستگى متقابل عرضه‌کنندگان محصولات مسافرتى و جهانگردى است. توجيه احداث و فعاليت يک مهمانخانه در بزرگراه مسير سفر جهانگردان تا اندازه‌اى بستگى به عرضهٔ کافى اقامتگاه، زمين کمپ و جاذبه‌ها در مقصد دارد. توجيه احداث و فعاليت يک هتل تفريحى در هاوائى يا ماژورکا به وجود خدمات هوائي، راه‌هاى زمينى و خرده‌فروشى و تورگردانى در بازارهاى مبداء بستگى دارد. محصولات مکملى چون ظرفيت فرودگاه و وسايل راحتى هر يک مى‌تواند عامل محدود‌کننده باشد. بنابراين، آثار متقابل فعاليت‌هاى جهانگردى بسيار زياد هستند.

ضربه‌هاى ناگهانى

فنون اقتصادسنجى و ساير فنونى که اثر عوامل کوتاه‌مدت را پيش‌بينى مى‌کنند بيش از پيش تکامل يافته‌اند اما نمى‌توانند به اندازهٔ کافى آثار ضربه‌هاى ناگهانى يا مقطعى بر جهانگردى را تبيين کنند. هرچند محققان مى‌توانند آثار چنين ضربه‌هائى را تخمين بزنند اما نه قادر به پيش‌بينى زمان وقوع اين حوادث هستند نه پيش‌بينى ميزان شدت آن. در جهانگردي، اين حوادث به مقصد ارتباط پيدا مى‌کند و بنابراين، به محصولات عرضه شده در آن و تصورات جهانگردان از اين محصولات يا به کشورهاى واسط بين مبداء و مقصد.

اعتصاب‌ کارکنان مراقبت پرواز (اروپا)، دست کشيدن خلبانان از کار (استراليا) و خرابکارى هوائى چند نمونه از حوادث ناگهانى است که طى دههٔ ۱۹۸۰ بر سفر و جهانگردى اثر گذاشتند. نوسانات شديد قيمت نفت بر سر مسافرت هوائى و زمينى اثر مى‌گذارد.

ناآرامى‌هاى سياسى و بالاياى طبيعى مانند طوفان و زلزله ممکن است تقاضا براى جهانگردى را کاهش دهد و نيز کارخانه‌هاى توليد جهانگردى در کشورهاى مقصد را ويران کند. همهٔ اين حوادث پس از مدتى آثار خود بر صنعت جهانگردى را بروز مى‌دهند و دورۀ بهبودى آن بين دو ماه تا پنج سال طول مى‌کشد. هر سرمايه‌گذارى که دوام آن به بازده حاصل در طول اين دوره بستگى داشته باشد ممکن است پس از گذشت اين دوره سودآور شود. اما اگر هزينه‌هاى نگهدارى آن سنگين باشد هرگز به سودآورى نخواهد رسيد.

عوامل دراز مدت

دربارهٔ توسعهٔ دراز مدت بخش سفر و جهانگردى چه مى‌توان گفت؟ کارآفرينانى که در تسهيلات يا جاذبه‌هاى مهم يا در دارائى‌هاى سرمايه‌بر حمل و نقل سرمايه‌گذارى مى‌کنند نياز به شناسائى تغييرات بالقوه در روندها و فرصت‌هاى جديد مهم دارند. براى مثال، ذائقه و امکانات لازم براى آسايش جهانگردان در مدت چند سال مى‌تواند تغيير کند اين امر محرک نياز به دوره‌هاى کوتاه جايگزينى سرمايه است تا بتوان تسهيلات را به استانداردهائى رساند که اکنون مقبوليت دارند. هتل‌هاى زنجيره‌اى مانند شرايتون براى نوسازى دارائى‌هاى خود در مدت کوتاهى مثل سه سال، وجوهى را هزينه مى‌کنند. نيازهاى جهانگردان نه تنها متأثّر از سليقهٔ روز و جستجوى 'تجربه‌هاى تازه' است بلکه متغيرهاى اقتصادى و اجتماعى نيز اهميت نسبى بازارهاى جهانگردفرست را تغيير مى‌دهد. سرمايه‌گذارى دراز مدت بايد به اقتضائات فرهنگى بازارهاى آينده که شايد اکنون بى‌اهميت جلوه مى‌کنند توجه داشته باشند.

تحولات زيست محيطى شامل پديده‌هائى چون تحول الگوهاى اقليمى قادر هستند از طريق تغيير بعضى خصوصيت‌هاى خود محصول جهانگردى و تغيير مزيت‌هاى موقعيت مکانى انواع مقصدها، بر مقصدها تأثير بگذارند. فنون پيش‌بينى اين پديده‌ها اکنون دوران طفوليت خود را مى‌گذراند اما شايد در آينده، در ارزيابى سرمايه‌گذارى امکان تحليل صحيح ريسک را فراهم کند.

يکى از مهمترين متغيرهائى که در بخش سفر و جهانگردى اثر مى‌گذارد شايد تحولات تکنولوژيک باشد. در سدهٔ نوزدهم، تکنولوژى صنعتى پيش‌نياز تقاضاى جهانگردى بود. اين تکنولوژى علاوه بر عرضهٔ نيروى بخار براى حمل و نقل انبوه از طريق دريا و راه‌آهن، روش‌هاى توليد کارخانه‌اى را عرضه کرد که در ايام تعطيلات عمومي، در آن مى‌توان توليد را متوقف کرد. در سدهٔ بيستم تکنولوژى حمل و نقل هوائى و جاده‌اى (و زيرزميني) گسترش جهانگردى انبوه به مقصدهائى را ممکن کرد که با قطار و کشتى قابل دسترسى نبودند. عرضه‌کنندگان جاذبه‌هاى جهانگردى پيشرفت‌هاى فنى در حوزه‌هائى چون ماشين‌هاى بازي، پارک‌هاى موضوعى و نمايشگاه‌ها را به سرعت برگرفتند که در آن براى مثال، مى‌توان با حفظ خصوصيات اوليه، محيط‌هاى وحشى يا زيردريائى را شبيه‌سازى کرد. تکنولوژى اطلاع‌رساني، بازارهاى سفر و جهانگردى را کاراتر و رقابتى‌تر مى‌کند زيرا مصرف‌کنندگان به اطلاعات کامل‌تر دسترسى دارند و توليدکنندگان به روش‌هاى رقابتى‌تر پخش محصول مورد نظر مى‌رسد که استمرار آثار عمده پيشرفت تکنولوژى بر اقتصاد سفر و جهانگردى امرى گريز ناپذير باشد.