دوپینگ خون

تستوسترون

تعيين نسبت تستوسترون به اپى‌تستوسترون (T/E) در ادرار براى تشخيص استفاده از هورمون تستوسترون در ورزشکاران به‌کار مى‌رود. براساس ليست دوپينگ کميتهٔ بين‌المللى المپيک در سال ۱۹۹۳، نسبت T/E بيش از ۱۰ مدرکى براى اقدام به دوپينگ تلقى مى‌شد. در صورتى‌که اين نسبت بيش از ۶ و کمتر از ۱۰ بود، کميسيون پزشکى IOC انجام ارزيابى‌هاى ديگرى را پيش از در نظر گرفتن نتايج به‌عنوان مثبت يا منفى توصيه مى‌نمود. اين ارزيابى‌ها شامل موارد زير بودند:

- بررسى مجدد تست‌هاى قبلى

- ارزيابى‌هاى آندوکرين

- انجام تست‌هاى بدون اطلاع قبلى در طى ماه‌هاى متمادى

در سال ۱۹۹۴، IOC در اين قانون تغييراتى داد و سطح گزارش را به حد ۶ به ۱ کاهش داد و انجام ارزيابى پيش از اعلام مثبت بودن نمونه را اجبارى کرد. در صورت عدم وجود اطلاعات مربوط به تست‌هاى قبلي، انجام تست‌هاى اعلام نشده در طى يک دورهٔ ۳ ماهه لازم خواهد بود.

اندازه‌گيرى سوء استفاده از تستوسترون مى‌تواند سخت باشد. اطلاعات علمى منتشر شده در مورد دقيق و ارزشمند بودن نسبت ۶ به ۱ اندک است و کنترل اين‌گونه مواد آندوژن (داخلي) نيازمند توافقى کلى در مورد سطح طبيعى اين هورمون‌ها در خون افراد است.

بعضى از مردان به ميزان غيرعادى داراى سطح تستوسترون آندوژن بالائى هستند و در اين موارد نسبت تستوسترون به اپى‌تستوسترون بين ۹-۶ گزارش شده است. معلوم گرديده که داروى ضدّقارچ کتوکونازول مانع بيوسنتز تستوسترون در مردان مى‌شود. اين يافته سبب ظهور يک روش آزمايش با استفاده از کتوکونازول شد که بين افراد داراى سطح بالاى تستوسترون داخلى و نيز آنان که از اين هورمون به‌منظور بهبود عملکرد استفاده کرده‌اند، افتراق ايجاد مى‌کند. نتايج مطالعات نشان مى‌دهند که کتوکونازول سبب مهار افتراقى دفع ادرارى تستوسترون و اپى‌تستوسترون خواهد شد. تجويز کتوکونازول به ورزشکارى که به‌طور طبيعى داراى نسبت‌هاى بالاى تستوسترون به اپى تستوسترون است، سبب کاهش اين نسبت مى‌شود. برعکس در مردان سالمى که تستوسترون اگزوژن مصرف کرده‌اند، کتوکونازول سبب افزايش اين نسبت مى‌گردد. اين اختلاف پاسخ بيانگر آن است که کتوکونازول توانائى افتراق بين ورزشکاران مرد با نسبت بالا و طبيعى تستوسترون به اپى‌تستوسترون و افرادى که همين نسبت بالا در آنها به‌علت مصرف تستوسترون اگزوژن ايجاد شده، را دارد.

استفاده از اين آزمايش به‌عنوان قسمتى از روش‌هاى آزمون داروئى امکان‌پذير است، چون فقط نمونه‌هاى ادرارى موردنياز هستند و تغيير در نسبت‌هاى تستوسترون به اپى‌تستوسترون متعاقب تجويز کتوکونازول در عرض ۸-۶ ساعت رخ مى‌دهد. فدراسيون‌هاى بين‌المللى ورزشى و IOC هنوز بايد اين روش را به‌طور رسمى و به‌عنوان يک روش شناخته شده تشخيصى جا بياندازند. به‌علاوه ورزشکاران به‌نوبهٔ خود بايد در مورد تجويز کتوکونازول و بى‌خطر بودن آن اطمينان حاصل کنند.

دوپينگ خون

پس از المپيک سال ۱۹۸۴ دوپينگ خون هم به ليست مواد و روش‌هاى غيرمجاز کميتهٔ بين‌المللى المپيک اضافه شد، هرچند که در آن زمان روشى براى تشخيص آن وجود نداشت. در سال ۱۹۸۸، Berglund روش‌هائى را براى تشخيص دوپينگ خون در ورزشکاران شرح داد. در اين روش‌ها چند نکته قابل تعمّق است. نخست آنکه به‌جاى نمونهٔ ادرار، نياز به يک نمونه از خون فرد وجود دارد. به‌علاوه از آنجا که اين آزمايش‌ها متکى بر تغييرات پارامترهاى خونى در طى يک دورهٔ زمانى هستند، گرفتن دو نمونهٔ خونى با فاصلهٔ حداقل ۲-۱ هفته الزامى است. در صورت رعايت نکات فوق، تغيير در سطح حداقل دو پارامتر خونى از جمله هموگلوبين، آهن سرم، بيلى‌روبين و اريتروپويتين در طى يک دورهٔ زمانى معرف دوپينگ خون خواهد بود.

عليرغم اينکه در حال حاضر يک روش قطعى براى تشخيص دوپينگ خون وجود ندارد، ولى بنا به‌دلايل زير به‌نظر نمى‌رسد که اقدام به آن گستردگى بيشترى پيدا کند:

- وقتى فردى خون خود را مجدداً به خود تزريق کند (انتقال خون اتولوگ)، نيازمند بهره بردن از خدمات پرسنل مجرب و دورهٔ ذخيره‌اى معادل ۴ تا ۵ هفته در بانک خون است که شانس برملا شدن را بالا خواهد برد.

- در صورتى‌که از خون سازگار فرد ديگرى استفاده شود (تزريق هترولوگ)، خطر ناسازگارى خونى و عوارض ناشى از آن منجمله شوک آنافيلاکتيک و يا انتقال بيمارى‌هاى عفونى مثل ايدز و هپاتيت B وجود خواهد داشت.

- در هر کدام از دو روش فوق، خطر پيدايش عفونت در محل تزريق و ايجاد سپتى‌سمى وجود دارد.