آکتینومایکوز (Actinomyces)

آکتينومايکوز عفونت باکتريائى کم سر و صدائى است که توسط يکى از باسيل‌هاى گرم مثبت بى‌هوازى يا ميکروآئروفيل غير تشکيل‌دهنده هاگ که اکثراً (ولى نه همه آنها) از جنس آکتينوميسس هستند، ايجاد مى‌شود. ويژگى‌هاى مشخصه آکتينومايکوز تهاجم به جدارهاى طبيعى و دفاعى بافت‌ها به واسطهٔ انتشار عفونت، تشکيل مجارى سينوسى تخليه‌کننده، و وجود گرانول‌هاى سولفورى آکتينومايکوزى (تجمع‌هاى زردرنگ ارگانيسم) در چرک يا مواد تخليه شده مى‌باشد. در بعضى شرايط آکتينومايکوز به‌ آسانى با بدخيمى اشتباه گرفته مى‌شود.

اپيدميولوژى و پاتوژنز

اپيدميولوژى و پاتوژنز عوامل ايجادکننده آکتينومايکوز جزء فلور طبيعى دهان هستند و ممکن است در برونش‌ها، لوله گوارش، و دستگاه تناسلى زنان نيز يافت شوند. يک مرحله مهم در ايجاد آکتينومايکوز، از هم گسيختگى سد مخاطى است که باعث تهاجم آکتينوميسس‌ها به آن سوى محل زندگى اصلى خود مى‌شود. عفونت موضعي، انتشار بيماري، و (در موارد نادر) گسترش خونى دوردست از پيامدهاى احتمالى آن مى‌باشند. آکتينومايکوز با بهداشت بد دندان، استفاده از وسايل ضدٌ باردارى داخل رحمي، عفونت HIV، پيوند، و شيمى‌درمانى در ارتباط است.

تظاهرات بالينى

آکتينومايکوز غالباً در درهان، گردن، و صورت اتفاق مى‌افتد و بايستى آن‌را در تشخيص افتراقى هر توده يا عفونت عودکننده‌اى در سر و گردن قرار دارد. سفتى چوب مانند يافته شايعى است. تظاهرات شايع ديگر بيمارى‌هاى عضلانى اسکلتي، لگني، شکمي، و توراسيک مى‌باشند. عفونت CNS و بيمارى منتشر هر دو نادر هستند.

تشخيص

يافتن ميکرو يا ماکروسکوپيک گرانول‌هاى گوگردى آکتينومايکوژى در چرک يا ترشحات، تشخيص آکتينومايکوز را قوياً مطرح مى‌کند. جدا ساختن آکتينوميست از گرانو‌ل‌ها يا از محل‌هاى به‌طور طبيعى استريل بدن تشخيص را قطعى مى‌سازد اما ۵ روز تا ۴ هفته فرصت مى‌طلبند. درمان قبلى با آنتى‌بيوتکي، احتمال جدا ساختن ارگانيسم را کاهش مى‌دهد. جدا ساختن ارگانيسم از ترشات بدون وجود گرانول‌هاى سولفور، همزيست بودن آکتينوميست را مطرح مى‌سازد.

درمان

توصيه‌هاى درمانى در جدول (درمان آنتى‌بيوتيکى آکتينومايکوز) آورده شده است. آکتينوماکيوز هم مثل نوکارديوز، به‌طور تيپيک به درمان طولانى‌مدت نياز دارد. در عفونت‌هاى شديد به درمان طولانى‌مدت نيازا دارد. در عفونت‌هاى شديد يا گسترده، ۶-۲ هفته درمان وريدى و پس از آن ۱۲-۶ ماه درمان خوراکى توصيه مى‌شود. در بيمارى‌هاى خفيف‌تر، درمان‌هاى سبک‌تر کفايت مى‌کند. درمان پس از بهبود بيمارى قابل مشاهده، احتمال عود را کاهش مى‌دهد. در بيماران بسيار بدحال مبتلا به آکتينومايکوز و در عفونت‌هاى نقاط حياتى (مثل CNS)، به درمان جراحى کمکى نياز پيدا مى‌شود.

جدول درمان آنتى‌بيوتيکى آکتينومايکوز (رژيم‌ها توسط تجربه فراوان بالينى حمايت مى‌شوند)

	دارو			دوز
	پنى‌سيلين			روزانه ۲۴-۱۸ ميليون واحد وريدي، هر ۴ ساعت
				روزانه ۲-۱ گرم خوراکي، هر ۶ ساعت
	اريترومايسين			روزانه ۴-۲ گرم وريدي، هر ۶ ساعت
				روزانه ۲-۱ گرم خوراکي، هر ۶ ساعت
	تتراسيکلين			روزانه ۲-۱ گرم خوراکي، هر ۶ ساعت
	داکسى‌سيکلين			روزانه ۲۰۰ ميلى‌گرم وريدى يا خوراکي، هر ۲۴-۱۲ ساعت
	مينوسيکلين			روزانه ۲۰۰ ميلى‌گرم وريدى يا خوراکي، هر ۱۲ ساعت
	کليندامايسين			روزانه ۷/۲ گرم وريدي، هر ۸ ساعت
				روزانه ۸/۱ - ۲/۱ گرم خوراکي، هر ۸/۶ ساعت

توجه:

ممکن است نياز به پوشش دادن باکترى‌هاى همراه و همزمان باشد. مطالعات کنترل شده صورت نگرفته است. براساس محل و شدت عفونت، رژيم‌ها را بايد تنظيم نمود. به‌عنوان يک قانون کلي، براى بهترين درمان، حداکثر دوز آنتى‌بيوتيک به‌مدت ۶-۲ هفته به‌صورت تزريقى داده و پس از آن با درمان خوراکى جايگزين مى‌شود به‌طورى که کل دوره درمان ۱۲-۶ ماه باشد.