بوتولیسم (Botulism)

اپيدميولوژى

اپيدميولوژى بوتوليسم در اثر نوروتوکسين‌هاى کلستريديوم بوتولينوم (Clostridium Botulinum) که ارگانيسمى بى‌هوازى و گرم مثبت و داراى اسپورهاى نزديک به انتها است، ايجاد مى‌شود. بوتوليسم انسانى در سرتاسر دنيا اتفاق مى‌افتد. بوتوليسم ناشى از غذا در اثر مصرف غذاى آلوده‌اى که حاوى توکسين از قبل توليد شده است (به‌ويژه غذاهاى کنسور شدهٔ خانگي)، ايجاد مى‌شود. بوتوليسم زخم زمانى ايجاد مى‌شود که زخم‌ها از جمله زخم‌هاى آلوده به خاک، زخم‌هاى معتادان طولانى‌مدت تزريقي، و زخم‌هاى مرتبط با سزارين، به کلستريديوم بوتولينوم آلوده شده باشند. بوتوليسم نوزادى با بلع اسپور توسط نوزاد و آزاد شدن توکسين در رودهٔ وى اتفاق مى‌افتد. بوتوليسم با طبقه‌بندى نامشخص با مکانيسمى مشابه با بوتوليسم نوزادي، در بالغين و کودکان مسن‌تر ايجاد مى‌شود.

تظاهرات بالينى

بوتوليسم ناشى از غذا:

دوره کمون بوتوليسم پس از مصرف غذاى محتوى توکسين معمولاً ۳۶-۱۸ ساعت است. علائم يا درگيرى اعصاب جمجمه‌اي، معمولاً به‌صورت دوبيني، اختلال در تکلم و / يا ديسفاژى آغاز مى‌شود. فلج، قرينه و نزولى است و مى‌تواند به نارسائى تنفس و مرگ ختم شود. تهوع، استفراغ، و درد شکم ممکن است قبل يا بعد از فلج ايجاد شوند. سرگيجه، تارى ديد، خشکى دهان، مشکى يا درد گلو شايع هستند. تب معمولاً وجود ندارد. پتوز شايع است؛ در ۵۰ درصد از موارد مردمک‌هاى ثابت يا گشاد ديده مى‌شود. رفلکس عق‌زدن (Gag Reflex) ممکن است سرکوب شود، و رفلکس‌هاى وترى عمقى مى‌توانند طبيعى يا کاهش يافته باشند. يلئوس پاراليتيک، پيوبست شديد، و احتباس ادرارى به‌طور شايع اتفاق مى‌افتد.

بوتوليسم زخم:

تظاهرات بوتوليسم زخم مشابه تظاهرات بوتوليسم ناشى از غذا است با اين تفاوت که دوره کمون طولانى‌تر (۱۰ روز) است و علائم گوارشى به‌وجود نمى‌آيند.

تشخيص

تشخيص بوتوليسم با شک بالينى و گرفتن شرح حال مناسب صورت مى‌گيرد. شرايطى که معمولاً با بوتوليسم اشتباه مى‌شوند، مياسنتى‌گراو و سندرم گيلن‌باره هستند. يافتن توکسين در سرم تشخيص را قطعى مى‌سازد اما ممکن است با وجود عفونت تست منفى شود، ضمن اينکه انجام تست در همه آزمايشگاه‌ها امکان‌پذير نيست. از محتويات استفراغ، شيره معده و مدفوع نيز ممکن است بتوان توکسين را به‌دست آورد. جدا ساختن ارگانيسم از غذا تشخيصى نيست.

درمان

بيماران را بايستى به دقت، به‌ويژه، از لحاظ نشانه‌هاى نارسائى تنفسى تحت نظر داشت. در بوتوليسم ناشى از غذا بايستى بلافاصله پس از گرفتن نمونه‌ها براى آزمايشگاه، آنتى‌توکسين سه ظرفيتى اسبى (انواع B,A و E) را تجويز نمود. احتمالاً نيازى به تکرار دوز نيست اما ممکن است پس از ۴-۲ ساعت داده شود. در صورت نبودن ايلئوس، مى‌توان از ملين‌ها استفاد نمود. ارزش استفاده از آنتى‌بيوتيک ثابت نشده است. بوتوليسم زخم از طريق باز نمودن و دبريدمان زخم و تجويز پنى‌سيلين (براى ريشه‌کنى ارگانيسم) و آنتى‌توکسى اسبى صورت مى‌گيرد. در مورد بوتوليسم نوزادي، درمان‌هاى حمايتى انجام مى‌شود.