شیوهٔ اجرا نظریه عقلانی - عاطفی

گفتيم به عقيدهٔ پيروان نظريهٔ عقلانى - عاطفي، اضطراب و نگرانى از افکار و نظام اعتقادى نامعقول حاصل مى‌گردند. به‌عنوان نمونه، فرد با تلقين به خود مصرانه مى‌گويد که مى‌بايستى تمام آرزوها و توقعات وى ارضاء شوند، در انجام همهٔ امور بايد توفيق کامل به‌دست آورد، توسط افراد ديگر بايد پذيرفته شود، ديگران همواره بايد با او به‌طور مناسب و مؤدبانه رفتار کنند، زندگى در تمام اوقات و زمينه‌ها بايد مطلوب و خوشايند باشد و هيچ‌گونه حادثهٔ ناگوارى نبايد رخ دهد. البته اى کاش همهٔ انسان‌ها بتوانند به تمام آرزوها و خواسته‌هاى خود برسند، اما امکانات فردى و اجتماعى به‌گونه‌اى است که رسيدن به تمام اميال و خواسته‌ها را غيرممکن مى‌سازد. انسان براى مقابله با اضطراب و نگرانى و کاهش رنج ناشى از نرسيدن به اميال و آرزوها، به انجام روش‌هاى متعدد از جمله اميد به برآورده شدن آرزوها در آينده، پناه بردن به خيال و رؤيا، و پرداختن به کارهاى ديگر متوسل مى‌شود.

بعضى افراد از مواجهه با موقعيت‌هاى اضطراب‌زا و نگران‌کننده اجتناب مى‌ورزند و به فعاليت مورد علاقه‌اى از قبيل ورزش‌هاى مختلف، کارهاى هنري، مطالعه، مسافرت، و معاشرت با دوستان مشغول مى‌شوند. در اين حالت، فرد فرصت چندانى براى تفکر دربارهٔ موضوعات اضطراب‌زا و نگران‌کننده نخواهد داشت. کاربرد اين فعاليت‌ها، گرچه ممکن است در کاهش موقتى اضطراب و نگرانى مؤثر واقع شود، اما چون براى رفع علل اقدامى ريشه‌اى و اساسى به عمل نمى‌آيد، پس از اتمام فعاليت احتمال بازگشت افکار مزاحم و اضطراب‌زا وجود دارد.

به عقيدهٔ پيروان نظريهٔ عقلانى - عاطفي، مؤثرترين شيوهٔ درمانى بايد اولاً زياد وقت‌گير نباشد و در کوتاه‌ترين زمان ممکن، اضطراب و نگرانى مراجع را از بين ببرد؛ ثانياً براى مشکلات متعدد مراجع، قابل تعميم باشد؛ و ثالثاً به حل ريشه‌اى و اساسى مشکل بى‌انجامد و اضطراب و نگرانى مراجع پس از درمان دوباره بروز نکند. براى کاهش اضطراب و نگرانى به‌طور ريشه‌اى و اساسي، مراجع بايد بياموزد که خواسته‌ها و توقعات نامعقول خود را به حداقل رساند، از قضاوت جزمى دربارهٔ مسائل بپرهيزد، توانائى ايستادگى در برابر ناکامى‌ها را فزونى بخشد و با اتکاء به عقل و منطق به زندگيش ادامه دهد.