|
|
|
|
|
|
|
براساس آن افراد را به پذيرش شيوه‌هاى زندگى و الگوهاى رفتارى جامعه، با به‌کار بردن وسايل گوناگونى نظير مجازات‌هاى حقوقى و تنبيه، وا مى‌دارند.
|
|
|
|
|
براساس آن افراد را با وسايل گوناگون اقناع چون: تبليغ،پاداش،اعتبار،اعطاء درجه،تمجيد کردن،تشويق و قدردانى،وادار به پذيرش هنجارهاى اجتماعى مى‌کنند.
|
|
|
|
|
|
کنترل اجتماعى مثبت و منفى
|
|
|
تشويق‌ها، آفرين‌ها، قدردانى‌ها و اعمال شوق‌آميز ديگر، از مکانيسم‌هاى مثبت بوده، براى همنوا ساختن با هنجارها و ارزش‌هاى اجتماعى لازم است برعکس، تنبيه، توبيخ، تهديد، بى‌اعتنائي، ريشخند، جريمه، و زندان از مکانيسم‌هاى منفى است. اين تدابير به‌منظور انصراف افراد از رفتارها و گرايش‌هاى ضداجتماعى به‌کار گرفته مى‌شود. تباين ميان کنترل اجتماعى مثبت و منفى امرى انتزاعى است و هر دو مجموعاً در واقعيت هدفى را که تأمين همنوائى اجتماعى است، تعقيب مى‌کنند.
|
|
|
|
|
کنترل رسمى (Formal Control) مبتنى بر عنصر حقوقى و قانونى کنترل اجتماعى است. قوانينى وجود دارند که راهنماى اعضاء جامعه‌اند و گروهائى هستند که شغل آنها اِعمال اين قوانين و مقررات در جامعه مى‌باشد، آنها کجروان اجتماعى و مجرمان را دستگير مى‌کنند و براى مجازات به دادگاه‌ها مى‌فرستند.
|
|
|
نه تنها قوانين بخشى از کنترل‌هاى رسمى هستند؛ بلکه مؤسسه‌ها و سازمان‌هائى چون مدرسه، اداره و... نيز وجود دارند که داراى معيارها و مقرراتى براى کنترل اجتماعى مى‌باشند. چنانچه در مدرسه‌ها، مقرراتى وجود دارد که اطاعت از آنها لازم است و در صورت سرپيچى مجازات در پى خواهد داشت.
|
|
|
|
|
کنترل غيررسمى (Informal Control) شکلى از کنترل اجتماعى است که در عرصه روياروئى اجتماعى اعضاء جامعه در خانواده، مدرسه، محل کار و... تحقق مى‌يابد. افرادى که برخلاف هنجارهاى سنتى و معيارهاى خانوادگى و اجتماعى رفتار کنند، از سوى ديگران براى همنوائى با هنجارهاى اجتماعى تحت فشار قرار مى‌گيرند.
|
|
|
افراد ناهم‌نوا از جامعه طرد مى‌شوند يا مورد تمسخر و استهزاء ديگران قرار مى‌گيرند. گروه‌هاى همالان و افراد داراى موقعيت مشابه و گروه‌هاى مرجع نقش مهمى در همنوائى افراد ايفاء مى‌کنند. نمونه‌اى از اين همنوائى را مى‌توان در بين دوستان و همگنان مشاهده کرد که به‌خوبى با هم سازگار شده‌اند. افزون بر اين، ترس از بى‌آبروئى يا بى‌احترامى و بى‌اعتبارى بسيارى از افراد جامعه را وا مى‌دارد تا از انجام کارهاى ضداجتماعى سرباز زنند. همچنين پيش‌بينى از اينکه عملى ممکن است مورد قبول خانواده، دوستان، معلمان و ديگر اعضاء جامعه قرار نگيرد، از بسيارى کجروى‌هاى اجتماعى جلوگيرى مى‌کند.
|
|
|
|
|
تداوم جامعه بدون همبستگى و همنوائى اجتماعى ممکن نيست. از اين رو، مکانيسم‌هاى نظارت و کنترل اجتماعى براى ادامهٔ موجوديت جامعه جنبهٔ حياتى دارد. در هر حال کنترل اجتماعى با نوعى فشار و مجازات همراه است هر چند ثابت شده است که تبهکارى و در اثر چندين عامل اکتسابى به‌وجود مى‌آيد و عامل مجازات تأثير چندانى در ظهور و ازدياد يا تقليل دائمى آن ندارد و فقط در کوتاه‌مدت مى‌تواند مؤثر باشد.
|
|
|
تولستوى مى‌گويد:
|
|
|
'در روح هر فرد مجرم بارقه‌اى از نور الهى وجود دارد که ممکن است او را به راه راست هدايت کند' .
|
|
|
هيچ‌کس نمى‌تواند ادعا کند که در همهٔ عمر مرتکب خطا نشده و نخواهد شد. جائى‌که امثال هيتلر، ناپلئون، ژول سزار، اسکندر و ده‌ها مشابه آنان با همهٔ مهارتى که در فن خود داشتند بزرگترين اشتباهات تاريخى را مرتکب شدند، چگونه مى‌توان توقع داشت مردم عادى تحت تأثير عوامل زمانى و مکانى مرتکب خطا نشوند و از بدکارى مصون بمانند؟
|
|
|
|
|
- مجازات درونى:
|
|
فشار وجدان (نفس لومه) يا سرزنش خود يا تحقير خود.
|
|
|
- مجازات بدنى:
|
|
اعمال خشونت و کاربرد نيروى بدنى مانند کتک، شکنجه و... که براى اصلاح فرد سرکش لازم مى‌نمايد تا او را به نظم بازگرداند. طبعاً شديدترين مجازات از اين نوع اعدام است.
|
|
|
- مجازات اقتصادى:
|
|
جريمه يا پرداخت خسارت را شامل مى‌شود که توسط مراجع قضائى يا دادگاه تحميل مى‌شود و ممکن است محروميت‌هاى مالى و مقامى و مانند آن نيز در پى داشته باشد.
|
