مراحل تأسیس رشته ترویج و آموزش کشاورزی

به‌تدريج که فکر مشکل‌يابى و مشکل‌گشائى در روستاهاى مملکت و يارى رسانيدن به کشت‌کاران جهت توليد بهتر و بيشتر جاى خود را در برنامه‌هاى آموزشى باز کرد نياز شديدى در زمينهٔ تربيت افراد آگاه به آموزش‌هاى ترويجى احساس گرديد و ترويج کشاورزى از طريق تربيت نيروى ماهر و تحصيل‌کرده جدى تلقى شد. يکى از نتايج اين امر تأسيس دورهٔ کارشناسى ترويج کشاورزى در مدرسهٔ عالى کشاورزى همدان در سال ۱۳۴۷ بود. بدين‌ترتيب براى نخستين بار در کشور گروهى با تخصص ترويج و درجهٔ مهندسى کشاورزى وارد جامعه شدند. وضعيت موجود و نياز به متخصص ترويج حکم مى‌کرد تا کمبود شديدى که از اين جهت احساس مى‌شد به‌فوريت برطرف گردد و چون در داخل کشور مرکزى براى آموزش‌هاى بعد از کارشناسى رشتهٔ ترويج کشاورزى وجود نداشت از طريق قراردادى که بين مدرسهٔ عالى کشاورزى همدان و دانشگاه ايالتى يوتا با توافق وزارت علوم و آموزش عالى منعقد گرديد از فارغ‌التحصيلان اين مدرسهٔ عالى توانستند به دانشگاه مزبور راه يافته در اين رشته به درجات علمى بالاتر دست يابند.

برقرارى نظام رسمى و مستقل در ترويج و آموزش کشاورزي، به‌شرحى که گفته شد، موجب جلب توجه مسؤولان مملکتى گرديد و از آن پس ساير مؤسسات و نهادهاى آموزش عالى نيز در اين امر سهيم شدند و درصدد برآمدند تا رشتهٔ تحصيلى مشابهى را داير کنند و از اين طريق خلاء موجود بين کارشناسان و محققان کشاورزى با روستائيان را پر کنند تا يافته‌هاى علمى کاربرد مناسبى داشته باشند و کشاورزان با استفاده از مواهب علمى از موقعيت بهترى برخوردار شوند و در نهايت کشاورزى از دست رفته جانى تازه يابد. در اين خصوص مى‌توان از اقدام دانشکدهٔ کشاورزى دانشگاه تهران ياد کرد. اين دانشکده سه نفر از استادان خود را به دانشگاه ايالتى يوتا و دانشگاه ايالتى کانزاس اعزام کرد تا در اين زمينهٔ فعاليت‌ها، فلسفه، هدف و اساس کار ترويج کشاورزى به مطالعه بپردازند. افراد اين گروه پس از يک سال مطالعه به ايران مراجعت کردند و بر اساس تجربيات ده سالهٔ حاصل از تدريس ترويج کشاورزى در دانشکده و نيز ديدگاه‌هائى که به هنگام کارآموزى به‌دست آورده بودند طرح مقدماتى تشکيل واحد ترويج و آموزش کشاورزى در دانشگاه تهران را تهيه کردند.

همکارى آقاى بروتونز - G. J. Brotones، کارشناس سازمان ملل، اقدامات دانشگاه تهران در تأسيس بخش ترويج و آموزش کشاورزى در دانشگاه تهران و کوشش در تحقق بخشيدن به اين هدف نيز اشاره شده و اظهار گرديده است که دانشگاه‌ها بايد در مسائل اجرائى مملکت نقش مؤثرترى ايفاء کنند.

در طرح مزبور، هدف‌هاى زير برتى واحد ترويج، آموزش کشاورزى در نظر گرفته شده است:

۱- تربيت مهندس ترويج، فوق‌ليسانس ترويج، کارشناس ترويج در رشته‌هاى مختلف کشاورزي، معلمان و کارشناسان امور آموزش کشاورزى

۲- انتقال نتايج بررسى‌ها و مطالعات انجام شده در گروه‌هى مختلف دانشکده به کشاورزان و علاقه‌مندان از طريق سازمان‌هاى اجرائى مربوطه، به‌طورى که از نتيجهٔ فعاليت‌هاى گروه‌ها نه تنها دانشجويان بلکه کليهٔ طبقات مردم بهره‌مند گردند.

۳- آشنا ساختن کادر فنى و آموزشى گروه‌ها با مسائل و مشکلات روزمرهٔ کشاورزان به‌منظور جلب توجه آنان در حل مشکلات مزبور و به‌کارگيرى استعدادهاى علمى و فنى آنان جهت بهبود هر چه بيشتر وضع کشاورزى و اجتماعى مملکت با فراهم نمودن امکانات بررسى مشکلات کشاورزان در محل تهيه و تنظيم طرح‌هاى تحقيقاتى بر اساس احتياجات کشاورزى مملکت.

۴- همکارى نزديک با سازمان‌هاى اجرائى مملکت به‌منظور ارائهٔ کمک‌هاى فنى و علمى و جلب همکارى سازمان‌هاى مزبور در اجراء طرح‌هاى تحقيقاتى و مطالعاتى.

و بدين ترتيب بر اساس طرح فوق‌الذکر مقرر گرديد رشتهٔ ترويج و آموزش کشاورزى در دانشکدهٔ کشاورزى دانشگاه تهران تأسيس شود که هدف اصلى آن شامل دو قسمت اساسى يعنى آموزش و تحقيق بود. در زمينهٔ اموزش، هدف عبارت بود از تربيت مهندس ترويج در سطح ليسانس و کارشناس ترويج و آموزش کشاورزى در سطح فوق ليسانس، وظيفهٔ مهندسان ترويج بهبود وضع کشاورزان از طريق آشنا ساختان آنان با روش‌هاى صحيح زراعى و دامدارى و اقتصاد کشاورزى از راه‌هاى زير تعيين شده بود:

۱- هدايت کشاورزان در استفاده صحيح از امکانات و وسايل موجود.

۲- کشف مسائل روستاها و ارائهٔ آنها به مراکز تحقيقاتى به‌منظور يافتن راه‌حل.

۳- راهنمائى کشاورزان براى استفادهٔ صحيح از ماشين‌آلات و وسايل فنى.

۴- راهنمائى کشاورزان براى به‌کار بردن صحيح بذور اصلاح شده، کود شيميائى و سموم دفع آفات.

۵- راهنمائى کشاورزان براى به‌کار بردن روش‌هاى صحيح دامدارى و دامپرورى.

۶- کمک به روستائيان در طرح مسائل عمرانى و استفاده از نيروى انسانى.

۷- تشويق کشاورزان به تأسيس شرکت‌هاى تعاونى و شرکت‌هاى سهامى زراعى.

۸- ايفاء نقش رابط بين کارشناسان علوم و فنون کشاورزان و کشت‌کاران.

۹- آشنا کردن روستازادگان با روش‌هاى صحيح کشاورزى.

۱۰- تشويق روستازادگان و کمک به آنها براى تشکيل باشگاه جوانان روستائى.

۱۱- تدريس در مدارس حرفه‌اى کشاورزى و اقتصادخانه.

در مورد کارشناسان ترويج نيز برنامه چنين بود که آنها در يکى از رشته‌هاى کشاورزى اطلاعات جامعى کسب کنند؛ اين عده اطلاعات وسيعى را که در زمينهٔ آموزش و ترويج کسب مى‌نمايند مى‌توانند به مهندسان ترويج، مروجان و کشاورزان عرضه کنند. کارشناسان ترويج از بين فارغ‌التحصيلان رشته‌هاى مختلف کشاورزى (ترويج، زراعت، باغباني، خاک‌شناسي، گياه‌پزشکي، ماشين‌آلات، آبياري، اقتصاد کشاورزي، صنايع روستائى و دامپروري) انتخاب مى‌شدند.

در شرح وظايف کارشناسان ترويج ذکر شده است که اين گروه موظف به تعليم و هدايت مهندسان ترويج، مروجان و کشاورزان در رشتهٔ اختصاصى خود از راه‌هاى زير هستند:

۱- کمک علمى و فنى به مهندسان ترويج، مروجان و کشاورزان.

۲- حل مسائل کشاورزان از طريق بررسى آنها در مراکز تحقيقاتى.

۳- ارائهٔ اطلاعات جديد در رشتهٔ مربوط به زبان ساده و با روش‌هاى علمى.

بر اساس پيشنهادهاى فوق در چهارم تيرماه سال ۱۳۵۱ واحد ترويج و آموزش کشاورزى در دانشگاه تهران تأسيس گرديد. اين واحد اموزشى از همان سال دانشجو پذيرفت.