شهرهای تفرجگاهی و ییلاقی

شهرهاى تفرجگاهى و ييلاقى

هواى آلودهٔ شهرهاى جامعهٔ صنعتى به‌ويژه در فصل تابستان جمعيت شهر را به فرار و گريز از شهر وامى‌دارد و به موازات استحکام زيربناى اقتصادى خانواده‌ها، حرکت انسان‌ها در افق‌هاى دورتر و در سينهٔ کوهستان‌ها و يا پهنهٔ آب‌ها انجام مى‌گيرد.

از فضاى پاک و سالمى که جمعيت شهرى را به سوى خود مى‌خواند دو ناحيهٔ مشخص و ممتاز ساحلى و کوهستانى است. در اين دو منطقه است که انسان مى‌تواند از سروصدا و مزاحمت‌هاى زندگى شهرى موقتاً فرار کند و در آغوش امواج دريا يا هواى لطيف کوهستان استراحت نمايد. پلاژهاى وسيع کنارهٔ دريا با شن‌هاى نرم و هواى مساعد و داشتن پناهگاهى مصون از تعرض امواج دريا و باد، ميکروکليماى مناسبى براى بهره‌بردارى‌هاى توريستى به‌وجود آورده است، تا جائى که شهرسازى کنارهٔ درياها در طول ده‌ها کيلومتر، شکل تعميم‌يافته‌اى به خود گرفته است. اين پلاژ‌ها به شرط پيوند با جنگل و پارک و کوهستان از قدرت و جاذبهٔ خاصى بهره‌مند هستند.

به‌علاوه شهرهاى درياکنار برحسب تعلق شهرها بر سيستم‌هاى اقتصادى و اجتماعى متفاوت، توان متفاوت دارند. در جهان پيشرفتهٔ سرمايه‌داري، آنجا که براى سرمايه‌گذارى‌هاى ملى و خصوصى در تغيير سيما و چشم‌انداز جغرافيائى سواحل فرصت مناسبى پيش مى‌آيد. شهر در سطح جهاني، توريست‌ها را در خود مى‌پذيرد. ميامى در فلوريدا و سواحل کت‌دازور (شهرنيس) در فرانسه چنين حالتى دارند. اما در اقتصاد رو به رشد فعاليت‌هاى جهانگردي، شهرهاى درياکنار در سطحى نازل و در بُعد ناحيه‌اى است (شهرهاى درياکنار شمال ايران).

بنابراين شهرهاى درياکنار برحسب امکانات مالى شهر و جهانگردان، به شهرهاى مردمى (بندر انزلي) و شهرهاى درياکنار لوکس (کان در فرانسه) تقسيم مى‌شود شکل(کان، شهر درياکنار و مادرشهر جهانگردي. از J/Bastie - B/Dezert). وانگهى در طول سواحل نيز جدائى گزينى طبقات اجتماعى را احساس مى‌کنيم: آنجا که پلاژهاى خانوادگى يا ساختارى از ويلاهاى پراکنده با کوچه‌هاى اندک و خيابان‌ها و سينما و تئاتر و کازينو شکل مى‌گيرد و زندگى شبانه در آن محدود مى‌شود، بيانگر توسعهٔ توريسم بورژو است. گونهٔ ديگر اين قبيل شهرهاى درياکنار و يا مجموعه‌هاى بزرگ ساختمانى و يا بندر تفريحى خاص و مرکز مهم بازى و تفريح و بازرگانى لوکس و نيمه لوکس و با کلوب‌هاى شبانه (Night Clubs) متعدد و رستوران‌ها بر زندگى شبانهٔ مردم تحرک و هيجان خاصى مى‌بخشند. چنين شهرهاى ساحلى سعى دارند ارتباط تنگاتنگ خود را با فرودگاه‌ها و بزرگراه‌ها و راه‌هاى سريع‌السير ارتباطى حفظ کنند. با اين همه مورفولوژى جغرافيائى اين شهرها دور از تضاد و ناهمگونى نيست. در اين شهرها، ويلاها و آپارتمان‌هاى طبقات مرفه اجتماعى و هتل‌هاى گران‌قيمت همه در کنار بلوارهاى موازى ساحل قرار گرفته و رو به دريا است. پشت اين اماکن لوکس، هتل‌ها و سکونتگاه‌هاى طبقات متوسط و دورتر طبقات کم‌درآمد جامعهٔ شهرى جايگزين مى‌شود.

در سمت غرب تصوير شهر قديمى و بندر تفريحى کان ديده مى‌شود. مرکز شهر با راه‌آهن مارسى - نيس محصور شده است. در سمت راست تصوير آن قسمت از شهر که در ابتداى قرن بيستم ساختمان شده رو به جنوب گسترش يافته و هتل‌هاى بزرگى را رو به دريا دارد. در (Palm Beach) کاخ‌هاى فستيوال و بندر تفريحى نوساز جايگزين شده و تقسيمات جديد زمينى شهرى فراتر از خط آهن انجام گرفته و منطقه‌بندى آن به اين شرح است:

۱. شهر قديمي، ۲. مرکز شهر، ۳. محله‌هائى با هتل‌هاى بزرگ و سکونت‌گاه‌هاى لوکس، ۴. سکونت‌گاه‌هائى با تراکم زياد، ۵. سکونت‌گاه‌هائى با تراکم کم، ۶. گورستان، ۷. خط آهن، ۸. راه شوسهٔ دوبل، ۹. راه‌هاى شوسهٔ معمولي.

اين تضاد و تباين را نه تنها در شهر نيس کشور پيشرفتهٔ فرانسه و حتى در شهر ساحلى ازمير کشور ترکيه در حال توسعهٔ اقتصادى نيز به روشنى لمس مى‌کنيم در شهر زيبا و درياکنار ازمير مجموعه‌هاى ساختمانى محلهٔ ساحلى 'کارشياکا' به‌ويژه 'آلسانجاق' مختص طبقات ثروتمند جامعه و خارجى‌هائى است که در اين شهر اقامت دارند. کمى دورتر محلهٔ دانشجوئى 'بورنوا' به طبقات متوسط جامعه اختصاص داده شده است و محلهٔ 'بايراقلي' محل سکونت 'گجه‌قوندي' هاى شهر است. آنجا که حاشيه‌نشينى با آن رسم‌هاى زشت و نابهنجار خود را مى‌نماياند.

امروزه ديگر شهرهاى درياکنار صرفاً براى استفادهٔ محدود جهانگردان بنا نمى‌شوند و براى ساخت شهرها و پلاژهاى طبقهٔ اشرافى جامعه، رغبت و تمايل چندانى نشان داده نمى‌شود، بلکه ساخت آن‌گونه شهرهاى ساحلى توصيه مى‌شود که بتوانند اکثريت جامعه را در تمام ماه‌هاى سال زير پوشش خود بياورند. پيشتاز اين چنين برنامه‌ريزى شهرى انگلستان است که شهرهاى ساحلى خود را در کنار درياى مانش از 'فولکستن - Folkeston' تا 'اليست بورن - Fastbourne' مى‌سازد و براى هر شهر پلاژ مخصوصى را تدارک مى‌بيند. در اين سوى مانش، فرانسه نيز در نرماندى در ساخت شهرهاى درياکنار خود نه تنها به منظور استفادۀ جهانگردان بلکه براى اسکان بازنشستگان کشور فعاليت گسترده‌اى را آغاز کرده است (فريد، يداله، جغرافيا و شهرشناسي، دانشگاه تبريز، ۱۳۶۸، ص ۹۹) و براساس استفادهٔ همگان از دريا، بهاء زمين‌هاى سواحل دريا سرسام‌آور افزايش يافته است و انجام معاملات سودآور ناموزون را موجب شده است و به بورس بازى خاک و اراضى ساحلى را شدت بخشيده است.