ویتامین K

ويژگى

ويتامين K، که به‌طور کلى به نام کينون شناخته مى‌شود، حداقل به سه شکل وجود دارد: فيلوکينون (ويتامين K₁) عموماً در گياهان موجود داست، مناکينون (ويتامين K₂) در روده توسط باکترى‌ها سنتز مى‌شود و مناديون (ويتامين K₃) که فرم مصنوعى محلول در آب است.

مقياس اندازه‌گيرى ويتامين K در مواد غذائى ميکروگرم مى‌باشد.

اعمال

عمل اصلى ويتامين K شرکت در چند مرحله از مکانيسم‌هاى انعقاد خون است که شامل عوامل ۲ (پروترومبين)، ۷، ۹، ۱۰، پروتئين‌هاى C و S مى‌شود. هم‌چنين به‌نظر مى‌رسد ويتامين K براى معدنى شدن استخوان مهم باشد زيرا براى فعاليت پروتئين‌هاى باند شده با کلسيم ضرورى است.

فرآيندهاى متابوليکى

هضم و جذب ويتامين K غذائى يا سنتز شده در روده، به همان شرايط هضم و جذب ويتامين‌هاى محلول در چربى نياز دارد. انتقال ابتدا توسط سيستم لنفاوى صورت مى‌گيرد. ويتامين K در کبد ذخيره شده و به‌طور عمده با صفرا و ادرار دفع مى‌شود.

ميزان مورد نياز

ميزان مورد نياز ويتامين K با توجه به RDA در مردان ۸۰ ميکروگرم، در زنان ۶۵ کيلوگرم در روز است و در ضمن توسط باکترى‌هاى روده سنتز مى‌شود و بنابراين نياز به ويتامين K ظاهراً به سنتز کافى آن توسط باکترى‌هاى روده‌اى بستگى دارد که با ويتامين موجود در غذا تکميل مى‌شود.

منابع

به‌خاطر دقيق نبودن روش‌هاى آزمايشگاهي، مقدار ويتامين K موجود در مواد غذائى هنوز دقيقاً مشخص نشده است. به اين علت، اين ماده مغذى در جداول ترکيبات مواد غذائى ذکر نمى‌شود. سبزى‌هاى داراى برگ سبز به‌خصوص کلم (بروکلي)، اسفناج، کلم بروکسل، شلغم، کاهو، گل کلم و برگ‌هاى خشک چاى سبز منابع ويتامين K هستند.

ويتامين K غذائى نسبت به حرارت و اکسيداسيون مقاوم است، اما در مقابل نور، اسيد و قليا از بين مى‌رود. ويتامين‌هاى A و E در بدن آنتاگونيست ويتامين K هستند، اما مکانيسم دقيق تداخل آنها شناخته نشده است.

کمبود (عدم دريافت کافي)

چند گروه در خطر کمبود قرار دارند. نوزادان تازه به دنيا آمده رودهٔ استريل دارند. در نتيجه نمى‌توانند تا يک هفته يا بيشتر ويتامين K سنتز کنند. شير مادر نيز منبع فقيرى از اين ويتامين است. بنابراين امکان خونريزى در چند روز اول زندگى نوزاد وجود دارد. براى پيشگيرى بايد يک دوز ويتامين K۱ (فيلوکينون) بلافاصله پس از تولد تزريق گردد.

عليرغم دريافت غذائى کافى ممکن است چند بيمارى کبدى سنتز عوامل انعقاد خون را مهار کنند. بيمارى‌هاى سوءجذب، انسداد مجارى صفراوى و مصرف خوراکى داروهاى آنتى‌بيوتيک ممکن است منجر به کمبود شود. براى افراد در خطر کمبود، جراحت يا عمل جراحي، حتى جراحى‌هاى دهان يا دهان، مى‌تواند يک مشکل جدى باشد.

داروهاى مختلف و داروهائى که بدون نسخه پزشک قابل‌فروش هستند، عوارض جانبى بر ويتامين K دارند. پزشکان هنگام تجويز داروهاى ضد انعقاد مثل دى‌کومارول (Dicumarol) که براى درمان اشکالى از بيمارى قلبى به‌کار مى‌رود، سعى مى‌کنند مقادير کنترل‌شدهٔ ويتامين K نيز توصيه کنند تا با ايجاد تعادل بين آنها خطر خونريزى را کاهش دهند.

روغن‌هاى معدنى و داروهاى باند شونده با صفرا در جذب ويتامين K اختلال ايجاد مى‌کنند. مشخص شده که آسپرين و ساليسيلات‌ها قابليت ايجاد هيپوپروترومبينمى و خونريزى دارند.