جمعه, ۳۱ فروردین, ۱۴۰۳ / 19 April, 2024
مجله ویستا

طبقه‌بندی


براى سنتز پروتئين‌هاى بدن به تمام ۲۰ اسيد آمينه احتياج است. بدن مى‌تواند ۱۱ اسيد آمينه را سنتز کند، اما قادر به سنتز ۹ اسيد آمينه ديگر نيست. اين اسيدهاى آمينه بايد به مقدار کافى توسط رژيم غذائى در اختيار بدن قرار گيرند، به‌همين علت اسيدهاى آمينه اساسى (ضروري) ناميده مى‌شوند.
پروتئين‌ها به چند طريق طبقه‌بندى مى‌شوند:
- کيفيت تغذيه‌اى پروتئين‌ها:
يکى از طبقه‌بندى‌هاى پروتئين، قابليت بدن در نگهدارى و استفاده از آنها مى‌باشد که به‌ نام ارزش حياتى شناخته مى‌شود. همهٔ مواد غذائى کيفيت يکسانى از نظر تأمين نيازهاى بدن ندارند. هر سلول بايد مقدار کافى از تمام اسيدهاى آمينه مورد نياز براى ساختن يک پروتئين جديد را در اختيار داشته باشد. تمام اسيدهاى آمينه اساسى بايد همزمان در دسترس سلول قرار بگيرد، اگر يکى از آنها موجود نباشد، پروتئين نمى‌تواند ساخته شود. اين ويژگى قانون همه يا هيچ خوانده مى‌شود.
به‌طور کلى مواد غذائى به دو دسته تقسيم مى‌شوند. اگر ماده غذائى بتواند اسيدهاى آمينه را به نسبت و مقدار مورد نياز بدن تأمين کند، پروتئين آن ماده داراى ارزش حياتى بالا خواهد بود. اين پروتئين‌ها را پروتئين‌ کامل مى‌نامند. مواد غذائى حيوانى مانند تخم‌مرغ، شير، پنير، ماست، گوشت قرمز، مرغ و ماهى نمونه‌هائى از مواد غذائى حاوى پروتئين کامل هستند. ساير مواد غذائى پروتئينى نمى‌توانند مقدار کافى از يک يا چند اسيد آمينه اساسى را براى سنتز مطلوب پروتئين بافت‌ها تأمين کنند. اين پروتئين‌ها را پروتئين‌هاى غيرکامل مى‌نامند. مواد غذائى گياهى مثل غلات، حبوبات، مغزها و سبزى‌ها و ميوه‌ها از اين نوع هستند. مى‌توان کيفيت پروتئين را درجه‌بندى کرد. پروتئين تخم‌مرغ بهترين است، سپس شير، مواد غذائى گوشتي، حبوبات و مغزها، غلات و سبزى‌ها قرار دارند و پروتئين ميوه‌ها پائين‌ترين مى‌باشد.
کيفيت پروتئين‌ها به سه دسته تقسيم شده است: پروتئين کامل، مى‌تواند اسيدهاى آمينه را به مقدار مورد نياز و نسبت مناسب براى رشد و ترميم بافت‌ها تأمين کند. مانند پروتئين‌هاى حيواني. پروتئين نيمه کامل، پروتئينى است که نمى‌تواند مقدار کافى از يک يا چند اسيد آمينه اساسى را براى سنتز مطلوب بافت‌ها تأمين کند. مثل غلات، حبوبات، مغزها و بعضى سبزى‌ها مانندسيب‌زميني. پروتئين‌هاى غيرکامل به‌طور کلى فاقد يک يا چند اسيد آمينه اساسى هستند، يا مقدار کافى از يک يا چند اسيد آمينه اساسى را ندارند. ژلاتين و بيشتر ميوه‌ها در اين دسته جاى دارند.
- ترکيب:
پروتئين‌ها را مانند ليپيدها مى‌توان براساس ترکيب آنها تقسيم‌بندى کرد. پروتئين‌هاى ساده فقط حاوى اسيدهاى آمينه هستند، مثل زئين در ذرت يا آلبومين در خون. پروتئين‌هاى مرکب از پروتئين‌هاى ساده متصل با مادهٔ ديگر تشکيل شدده است. براى مثال کازئين (فسفو پروتئين) در شير، ليپوپروتئين‌ها (حاملين ليپيدها) در خون و متالوپروتئين (سرولوپلاسمين حاوى مس) در پلاسماى خون.
- شکل:
اگر اسيدهاى آمينهٔ پروتئين به حالت حلقه‌اى قرار داشته باشند، مثل توپ کاملاً بسته، پروتئين‌هاى گلبولى (کروي) ناميده مى‌شوند مثل هموگلوبين، آلبومين و انسولين. اگر اسيدهاى آمينه در پروتئين موازى يا به شکل خطى قرار گرفته باشند، پروتئين رشته‌اى ناميده مى‌شود. مثل کلاژن، ميوزين (عضله)، فيبرين (لخته خون) و کراتين (مو و ناخن).


همچنین مشاهده کنید