|
|
| علوفهٔ مرتعى چه به‌صورت چراى مستقيم مورد استفاده قرار گيرد و چه به‌صورت علوفهٔ خشک، هميشه مقدارى از مواد را با خود از زمين خارج مى‌کند. گفته مى‌شود در صورتى‌که از يک هکتار مرتع در سال چهار تن علوفهٔ خشک برداشت شود مقاديرى از مواد به اين شرح از زمين خارج مى‌شود: پتاسيم ۸۰ کيلوگرم، فسفر ۳۰ کيلوگرم، نيتروژن ۶۰ کيلوگرم و کلسيم ۵۰ کيلوگرم. از آنجا که مراتع ايران هزاران سال است که مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گيرند و کودى به‌صورت منظم به آنها اضافه نمى‌شود، بيشتر از نظر مواد غذائى فقير هستند. همه ساله برگ و پوش گياهان و فضولات دام‌ها و جانوران وحشى بر سطح مرتع ريخته مى‌شود و گياهان تيرهٔ نخوديان نيز در ريشهٔ خود مقدارى از نيتروژن هوا را تثبيت مى‌کنند و بخشى را در خاک به‌جاى مى‌گذارند با اين همه آنچه که گياهان از زمين خارج مى‌کنند جبران نمى‌شود. همهٔ کودى که دامهاى استفاده کننده از مراتع توليد مى‌کنند به مراتع باز نمى‌گردد؛ بخشى از آن در زمين‌هاى زراعتى و باغ‌ها ريخته مى‌شود و بخشى ديگر به مصرف سوخت ــ‌براى ايجاد گرما و پخت نان و غذا در روستاهاــ مى‌رسد. بدين‌گونه آنچه که از زمين گرفته شده است به آن باز پس داده نمى‌شود. براى جبران کمبود مواد از دست رفته بايد به کودپاشى در مراتع پرداخت.
|
|
|
|
|
| نود درصد ريشهٔ گياهان مرتعى تا عمق ۵ سانتى‌مترى و موجودات ذره‌بينى نيز بين صفر تا پنج سانتى‌مترى عمق خاک مرتع مستقر هستند. در اين حال، هرگونه مواد آلى و معدنى که به سطح مرتع برسد بر اثر تماس با ريشه‌هاى سطحى سريعاً جذب مى‌شود و به مصرف گياه مى‌رسد. در لايهٔ سطحى خاک به‌دليل تراکم ريشه‌ها کمبود مواد معدنى به‌ويژه فسفر به چشم مى‌خورد. دادن کود فسفردار، علاوه بر اينکه زمين را تقويت مى‌کند موجب فعاليت موجودات ذره‌بينى و در نيتجه افزايش کمّى و کيفى علوفه مرتع مى‌شود.
|
|
| در آزمايشى در استراليا، افزودن سه بار کود فسفردار در سال، هر بار ۲۵۰ کيلوگرم در هکتار، تغييراتى را در مراتع به‌شرح زير در پى داشته است. کل محصول نسبت به مزرعهٔ شاهد ۸ برابر افزايش پيدا کرده است. بر تعداد موجودات ذره‌بينى ۱۱ برابر افزوده شده است، گياهان خانوادهٔ نخوديان ده برابر بيشتر نيتروژن به خاک داده‌اند و تعداد دامهاى نگهدارى شده در مرتع دَه برابر افزايش يافته است.
|
|
| در آزمايشى در استراليا، افزودن سه بار کود فسفردار در سال، هر بار ۲۵۰ کيلوگرم در هکتار، تغييراتى را در مراتع به‌شرح زير در پى داشته است. کل محصول نسبت به مزرعهٔ شاهد ۸ برابر افزايش پيدا کرده است. بر تعداد موجودات ذره‌بينى ۱۱ برابر افزوده شده است، گياهان خانوادهٔ نخوديان ده برابر بيشتر نيتروژن به خاک داده‌اند و تعداد دامهاى نگهدارى شده در مرتع دَه برابر افزايش يافته است.
|
|
| اهميت اين تجربه در اين است که در شرايط آب و هوائى هماهنگ با ايران انجام گرفته است.
|
|
| واضح است که علاوه بر فسفر، گياه به عناصر ديگرى چون نيتروژن، پتاسيم، کلسيم و غيره نيز نياز دارد. از آنجا که خاک‌هاى ايران از نظر کلسيم، پتاسيم و منيزيم غنى هستند، لذا دادن کودهاى فسفردار و نيتروژن‌دار به مراتع داراى اهميت ويژه‌اى است. در اين ميان، عنصرهاى کمياب نيز در رشد و تغذيهٔ گياهان مرتعى نقش مهمى دارند که بايد به آن نيز توجه خاص شود. تلفيق کودهاى شيميائى با کود دامى اثر بيشترى دارد.
|
|
| مقدار کود نيتروژن‌دار که براى مراتع توصيه مى‌شود بسته به نحوهٔ بهره‌بردارى از مراتع متفاوت و به‌شرح زير است:
|
|
| براى تهيهٔ علوفه تَر، ۴۰ تا ۵۰ کيلوگرم در هکتار
|
|
| براى تهيهٔ علوفهٔ سيلوئي، ۶۰ تا ۸۰ کيلوگرم در هکتار
|
|
| براى تهيهٔ علوفهٔ خشک، ۷۰ تا ۹۰ کيلوگرم در هکتار
|
|
| براى چرا به طُرق مختلف، ۱۰۰ تا ۱۲۰ کيلوگرم در هکتار
|
|
| کودهاى شيميائى را همراه با ۱۵ تا ۲۰ تن کود دامى در هکتار به مرتع مى‌توان داد.
|
|
|
|
| به‌علت گستردگى و ناهموار بودن مراتع، وجود شيب‌هاى تند و وجود موانع گياهى و شن‌زارها در سطح مراتع، استفاده از ماشين‌هاى کودپاش کارى بس دشوار است. از سوى ديگر، کوپاشى نياز به سرعت عمل دارد تا از شرايط مساعد جوى و نبودن باد و عوامل محدود کنندهٔ عمليات کودپاشي، حداکثر استفاده بشود.
|
|
| هواى نامساعد و باد و عوامل محدود کنندهٔ عمليات کودپاشي، براى کودپاشى مراتع مزاحمت ايجاد مى‌کند. از اين رو توصيه مى‌شود که مراتع با هواپيما کودپاشى شوند.
|
|
| کودپاشى با هواپيما مزايائى دارد: با توجه به سرعت هواپيما طول مدت اجراء عمليات به مراتب از جديدترين ماشين‌آلات زمينى کمتر است؛ کود يکنواخت پخش مى‌شود؛ خساراتى مانند کوبيدن خاک و صدمه ديدن گياهان که بر اثر حرکت وسايل زمينى ممکن است پيش آيد دراستفاده از هواپيما ساده‌تر است. کودهاى شيميائى را به‌صورت مايع يا جامد با هواپيما درسطح مراتع مى‌پاشند. در شرايط ايران به‌کار بردن کود جامد مؤثرتر است.
|
.jpg)
