حواس‌پرتی درونی

دلزدگى، عدم علاقه، در خواب و خيال رفتن، و حواس‌پرتى همگى سبب کاهش تمرکز حواس مى‌شوند. تمرکز حواس کليد کارآمدى در مطالعه است. بدون تمرکز، مطلبى که درک و فهم آن فقط يک ساعت وقت لازم دارد ممکن است دو تا چند ساعت وقت بگيرد، و هرگز به‌ خوبى فهميده نشود.

کليد اساسى ايجاد تمرکز حواس کاربرد فنونى است که خواننده را در عمل مطالعه فعال مى‌سازد و سبب ايجاد واکنش در حين مطالعه مى‌شود:

- سؤال کردن خواننده را به‌ سمت نويسنده هدايت مى‌کند، از اين طريق وى به‌ دنبال چيزى مى‌گردد و به احتمال زياد آن را به‌دست مى‌آورد.

- استنباط کردن نتيجه بررسى‌هائى است که خواننده از انديشه‌هاى مورد مطالعه و نتيجه‌هائى که از آنها مى‌گيرد انجام مى‌دهد. تجسم کردن مستلزم کاربرد حواس خواننده و در نتيجه جان دادن به کلمات نويسنده است.

- علامت‌گذارى و حاشيه‌نويسى خواننده را وامى‌دارد تا دربارهٔ ساختمان مطالب مورد مطالعه اخذ تصميم کند. ربط دادن از خواننده مى‌خواهد تا مطالب و انديشه‌هاى نويسنده را با ساير اطلاعاتى که دارد ربط دهد.

- عبارت‌خوانى به ‌نوع ديگرى کمک به ‌تمرکز حواس مى‌کند. از طريق عبارت‌خوانى خواننده بايد با سرعتى که نزديک به ‌سرعت انديشيدن او است بخواند. اگر سرعت مطالعه آن‌قدر کم باشد که ذهن از حالت فعال بودن باز بماند، احساس دل‌زدگى ايجاد مى‌شود.

حواس‌پرتى درونى

حواس‌پرتى درونى عبارت است از افکار و انديشه‌هائى که براى مقاصد مطالعهٔ شما مزاحمت فراهم مى‌آورند. اين نوع مزاحمت‌ها شامل مواردى از اين قبيل هستند: نگرانى در مورد مشکلات شخصي، تحصيلي، اجتماعي، اقتصادي، يا شغلى (براى مثال وضع ظاهر، ترس از شکست، پول، عشق، و غيره) و خيال‌پردازى راجع به مسائل ايده‌آلى (چون اختراع يک کار نمونه، خلق يک نقشهٔ بديع دربارهٔ يک دنياى تازه، کسب يک موفقيت بى‌نظير در کارهاى اجتماعي، و غيره).

اولين راه مقابله با عوامل حواس‌پرتى اين است که به هنگام مطالعه يک تکه کاغذ در دسترس قرار دهيد و هرگاه مشکل يا مطلبى ذهن شما را اشغال کرد فورى يکى دو کلمه در مورد آن بر روى کاغذ بنويسيد و تاريخى را هم که تصميم داريد به آن مشکل رسيدگى کنيد يادداشت نمائيد. اين کار خيال شما را از بابت مشکلى که ذهن شما را اشغال مى‌کند راحت خواهد کرد. اگر با اين کار هم مشکل دست‌بردار نيست، بهتر است از مطالعه صرف‌نظر کنيد و به ‌دنبال رفع مشکل برخيزيد، و بعد از اينکه اشکال رفع شد به ‌مطالعه بپردازيد.

حواس‌‌پرتى بيرونى

حواس‌پرتى بيرونى را آسان‌تر از حواس‌پرتى درونى مى‌شود برطرف کرد. اين‌گونه حواس‌پرتى‌ها عبارتند از سر و صداهائى که در محيط مطالعه به‌گوش مى‌رسند، نور خيلى کم يا خيلى زياد، براق بودن کاغذ کتاب، سردى يا گرمى محل مطالعه، و از اين قبيل. اگر در شرايطى هستيد که اين نوع مزاحمت‌ها باعث حواس‌پرتى شما مى‌شوند، شرايط را طورى عوض کنيد که با راحتى بيشتر بتوانيد مطالعه کنيد.

بايد خاطرنشان ساخت که اين پيشنهادها ايجاد تمرکز حواس را براى مطالعه به‌طور کامل تضمين نمى‌کنند. اگر موارد مورد مطالعه زياد مورد علاقهٔ شما نيستند، يا موارد مزاحمت خيلى شديد هستند، روش‌هاى رفع مزاحمت فوق تا حدودى کمک به تمرکز حواس مى‌کنند؛ اگرچه ممکن است به‌کلى رفع مزاحمت نکنند. با اين وجود، کاربرد روش‌هاى فوق، خصوصاً روش سؤال کردن، مى‌تواند يک موضوع کسل‌کننده را به‌صورت يک موضوع نسبتاً جالب توجه تبديل کند.