طبقه‌بندی علوم

برخى کوشيده‌اند علم را از راه تقسيم کردن به حوزه‌هاى گوناگون تعريف کنند مانند علوم انسانى طبيعى و ... و براى هريک از اين نام‌ها تعريفى بدست داده‌اند بى‌آنکه به تعريف خود علم توجه نمايند، امروزه براى تعريف علم تلاش و توجه بيشترى شده است.

دانشمندان علم و ويژگى‌هاى آنان را به‌طرق ذيل تعريف مى‌نمايند:

۱. علم عبارت است از مطالعه يا جمع‌آورى سازمان يافته دانش.

۲. رشته‌اى از مطالعات که در آن پديده‌ها مشاهده و رده‌بندى و معمولاً قانون‌هاى کميتى تنظيم و بررسى مى‌شود که لازمه آن کاربرد استدلال‌هاى رياضى و تجزيه و تحليل داده‌ها و اسناد و مدارک در مورد پديده‌هاى طبيعى است.

۳. آرايش انتظام‌يافته‌اى از آگاهى‌هاى يقيني، شامل روش‌هائى که با آن اين آگاهى‌ها گسترش يافته است و شيوه‌هائى که درستى آنها را مورد آزمايش قرار مى‌دهد.

۴. علم معمولاً اين ويژگى را دارد که آنچه در آن گفته مى‌شود قابل نوعى بررسى و اثبات است.

۵. علم آزمودني، قابل ضابطه‌بندى و قابل تجسم است، هم‌چنين مى‌توان آن را تغيير و رده‌بندى کرد.

۶. علم عبارت است از بررسى نظام‌دار و عينى پديده‌هاى تجربى و آگاهى‌هاى بدست‌آمده از اين بررسى‌ها

۷. علم شکلى است از شعور اجتماعى و معرف دستگاهى از آگاهى‌ها مى‌باشد که در طى تاريخ رشد يافته و با تجربه‌هاى علمى جامعه پيوسته بررسى و دقيق‌تر شده است.

پس علم آنگونه دانستنى‌ها و آگاهى‌هائى است که داراى ويژگى‌هاى زير باشد:

۱. قابل مشاهده باشد.

۲. قابل بررسى تجربى و آزمايش باشد.

۳. قابليت تقسيم و رده‌بندى داشته باشد.

۴. داراى نظام و قانون‌مندى باشد.

۵. قابليت تعميم داشته باشد.

- علم چگونه پديد مى‌آيد؟

علم يک محصول اجتماعى است و از شناخت عمومى بشريت در طى تاريخ و در مرحله‌هاى خاصى از تکامل اقتصادى و فرهنگيش سرچشمه مى‌گيرد و با پيدايش و تکامل خويش موجب توسعه تعالى و تکامل بيشتر جوامع انسانى مى‌گردد و به‌دنبال آن تکامل بيشتر جامعه و تکامل روزافزون را در پى دارد.

يک فرضيه يا حتى نظريه علمى ممکن است در اوضاع و احوال خاصي، بى‌توجه به نيازهاى جامعه و تنها بر اثر نبوغ و هوشمندى دانشمندى پديدآمده ولى اثبات و ادامه تکامل آن مستلزم پيدايش اوضاع و احوال مناسب و نيازهاى اقتصادى باشد البته گاه ممکن است به‌رغم وجود نياز اقتصادي، کارآئى کشف يا اختراعى بر اثر مقاومت انديشه‌هاى کهنه و افکار عمومى براى مدتى مورد توجه قرار گرفته باشد ولى در هرحال سرانجام جامعه ناگزير از گردن نهادن به آن شده و نهايتاً مورد توجه جوامع انسانى قرار گرفته و رشد و تکامل يافته است.

- علم چگونه رشد مى‌کند؟

پيشرفت و تکامل علم وابسته به شرايط جامعه و ميزان پذيرش جوامع علمى و افکار عمومى بوده چرا که اگر جامعه پاسخگوى نيازهاى واقعى قشر علمى خود نباشد نه تنها نيروهاى علمى خود را درگير فعاليت‌هاى جانبى نموده بلکه با پديده فرار مغزها مواجه خواهد بود. هم‌سو بودن علم با نيازهاى جامعه وابسته حمايت‌هاى جامعه از علم و پديدآورندگان آن نه تنها موجب رشد و شکوفائى علم نشده بلکه از نظر اقتصادى نيز موجب جلب سرمايه‌گذارى‌هاى داخلى و خارجى گشته و ثروت ملى کشور را افزايش مى‌دهد.