| عواملى که بر ميرائى شيرخواران مؤثر يا در آن سهيم هستند بسيار هستند. اين عوامل را مى‌توان با عنوان‌هاى زیر طبقه‌بندى کرد.
|
|
|
|
|
|
| عوامل زيست‌شناختيِ تعيين‌کننده در ميرائى شيرخواران عبارتند از:
|
|
| - وزن به‌هنگام تولد: مهم‌ترين عامل تعيين‌کنندهٔ ميرايى شيرخوار وزن به هنگام تولد است. مطلوب بودن وزن کودک به هنگام تولد براى بقاء او ضرورى است.
|
|
| - سن مادر: بين سن مادر و سرنوشت نوزاد ارتباطى مشخص وجود دارد. ميزان ميرائى شيرخواران در نوزادانى که مادر آنها جوان (کمتر از ۲۰ ساله) يا نسبتاً سالم هستند (بيش از سى سال) باشند بيشتر است.
|
|
| - مرتبهٔ زايمان: در کودکان نخستين ميرائى از همه بيشتر و در کودک دوم از همه کمتر است. خطر ميرائى شيرخواران از زايمان سوم به‌بعد رو به افزايش مى‌رود. تقريباً هميشه سرنوشت کودک پنجم وخيم‌تر از کودک سوم است.
|
|
| - فاصلهٔ بين تولدها: هر چه فاصلهٔ بين دو زايمان کوتاه‌تر باشد خطر باقى نماندن کودک بيشتر است.
|
|
| - چندتازائي: شيرخواران زاده شده به‌صورت چندتائى نسبت به کودکان تکى با خطر بيشترى روبرو هستند که بخش عمدهٔ اين خطر به‌علت فراوان بودن نارسى در گروه چندتائى است.
|
|
| - بُعد خانوار: خطر مرگ شيرخواران با افزايش بُعد خانوار بيشتر مى‌شود. در چند مطالعه نشان داده شده که شيرخواران زاده شد در خانوادههاى پرجمعيت بيشتر با خطر مرگ به علت بيمارى‌هاى عفونى روبرو مى‌باشند. محروميت از پرستانى مادر هم در خانوادههاى پرجمعيت بيشتر است. بُعد خانوار به‌طور معمول رابطهٔ معکوس با پيشرفت اقتصادى - اجتماعى دارد، خانوادههاى پرجمعيت در کشورهاى رو به پيشرفت جهان بيشتر ديده مى‌شوند.
|
|
| - زياد بودن باروري: بين بارورى کلى و ميرائى شيرخواران رابطه‌اى هست. در بيشتر کشورهاى رو به پيشرفت باروريِ زياد و بالا بودن ميزان ميرائى شيرخواران پا به پاى هم پيش مى‌روند.
|
|
|
|
| يکى از مهم‌ترين متغيرهائى که بر ميزان‌هاى ميرائي، به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم مؤثر است، وضعيت اقتصادى اجتماعى مى‌باشد. در دسترس بودن مراقبت‌هاى بهداشتى و برابرى بهره‌گيرى از آن، و ماهيت محيط زيست کودک در رابطهٔ نزديک با وضعيت اقتصادى - اجتماعى است. از داده‌هاى آمارى آشکار شده است که I.M.R در زاغه‌نشينان و خانوادههاى فقيرتر بيشتر از جاهائى است که مسکن ثروتمندان است. بيشترين افزايش در وضعيت بهداشت و کاهش در ميزان ميرائى شيرخواران پيشرفت اقتصادى - اجتماعى مستمر، و از جمله تدارک خدمات بهداشتى را ايجاب مى‌کند.
|
|
|
|
| - تغذيه از پستان مادر: تغذيهٔ شيرخوار از پستان مادر از ميرائى در دورهٔ شيرخوارى جلوگيرى مى‌کند. اين کار يک اقدام نجات‌بخش زندگى شيرخوار در کشورهاى رو به پيشرفت است.
|
|
| - مذهب و طبقهٔ اجتماعى (Caste): بررسى ميرائى شيرخواران در هندوها، مسيحيان و مسلمانان هندوستان آشکار کرده که ميزان ميرائى شيرخواران در مسيحيان از همه کمتر در مسلمانان بيشتر و در هندوها از همه بيشتر است. اين اختلاف‌ها به الگوى اجتماعى - فرهنگى زندگى از جمله عادات بزرگسالان، رسوم و سننى که بر پاکيزگي، خوراک، پوشاک، مراقبت کودک و تقريباً بر همهٔ کارهاى روزانه اثر مى‌گذارند، منتسب مى‌شود.
|
|
| - بى‌سوادي: ميرائى شيرخواران در گروه‌هاى بى‌سواد جامعه بيشتر است.
|
|
| - ناآگاهى از مراقبت کودک: هنر بچه‌دارى آموختنى است و بسيارى اوقات يک مادر هنر بچه‌دارى را به بهاء سنگين مرگ يک يا دو کودک خود مى‌آموزد.
|
|
| - جنس کودک: در بسيارى از کشورهاى رو به پيشرفت دختران شيرخوار بسيار کمتر مورد توجه و مراقبت قرار مى‌گيرند تا پسران، و در بسيارى از خانواده‌ها تولد يک دختر پيشامد ناخوشايندى است. اين موضوع در خانواده‌هائى که از پيش هم چند دختر به‌دنيا آمده باشد بيشتر صادق است. خوش‌بختانه، على‌رغم اين واقعيت که پسران بيشتر از دختران مراقبت مى‌شوند، نوزادان دختر از نظر زيست‌شناختى براى بقاء مناسب‌تر هستند.
|
|
| - گسيختگى خانواده: ميرائى شيرخواران در خانواده‌هائى که مادر يا پدر مرده، يا از هم جدا شده باشند بيشتر است.
|
|
| - نامشروع بودن کودک: کودکان نامشروع نسبت به کودکانى که با عقد شرعى پدر و مادر زاده شده باشند، ميرائى بيشترى دارند، زيرا کودکان نامشروع بيشتر اوقات از ياد مى‌روند و مراقبت مناسب از آنها انجام نمى‌شود.
|
|
| - عادات و رسوم غيرانساني: برخى رسوم بدوى بر ميرائى شيرخواران اثر شديد دارند. از جمله: داغ کردن و نشان کردن بر روى پوست، قرار دادن تپالهٔ گاو بر بريدهٔ زخم بندناف، دادن مسهل‌هاى متعدد، عادات نادرست شير دادن و زود از شير گرفتن شمارى عوامل فرهنگى مرتبط با زياد بودن ميرائى شيرخواران مى‌باشند.
|
|
| - ماماهاى سنتى (آمزش نديده): ماماهاى سنّتيِ آموزش نديده هم مى‌توانند موجب افزايش ميرائى شيرخواران باشند. ماماى سنتى شخصى بى‌سواد و بيگانه با همهٔ دانش‌هاى مربوط به قواعد بهداشت است و مداخله‌هاى بى‌جاى او در کار مامائى يک عاملِ مهمِ زياد بودن ميرائى شيرخواران است.
|
|
| - نبودن کارکنان آموزش ديده: کمبود و نبود کارکنان آموزش ديده (ماماى تحصيل‌کرده و ماماى روستائى آموزش ديده و بهداشت‌يار و ...) از عوامل تعيين‌کنندهٔ زياد بودن ميرائى شيرخواران در کشورهاى رو به پيشرفت است. بايد به‌ازاءِ هر يک‌صد زايمان يک ماماى آموزش ديده و به‌ازاى هر پنج‌هزار نفر جمعيت حداقل يک کارمند بهداشتى وجود داشته باشد.
|
|
| - بدى بهداشت محيط زيست: شيرخواران به بدى بهداشت محيط به‌شدت حساس هستند. نبودن آب مصرفى سالم، بدى شرايط مسکن، تراکم جمعيت، بدى گنداب‌روها، و زياد بودن جاى تخم‌ريزى حشرات، همگى ميرايى شيرخواران را مى‌افزايند.
|
