تهویه (Ventilation)(۲)

انواع تهويه

تهويهٔ طبيعى

تهويهٔ طبيعى ساده‌ترين دستگاه تهويه براى خانه‌هاى کوچک، دبستان‌ها و اداره‌ها است. اين روش بر بعضى نيروهائى که به‌طور طبيعى عمل مى‌کنند، متکى است؛ اين نيروها عبارتند از:

- باد: باد يک عامل فعال در تهويه است. وزيدن باد در اتاق را هوادهى نامند و هرگاه انسداد در بين باشد نوعى عمل مکش در انتهاى جريان هوا باشد هواکشى ناميده مى‌شود. خانه‌هائى که پشت به پشت يکديگر ساخته شده باشند مانع از تهويهٔ متقاطع مى‌شوند و از اين‌رو اجازهٔ ساختمانى به اين شکل داده نمى‌شود. تهويهٔ متقاطع حالتى است که در نتيجهٔ جريان هوا از درب و پنجره‌هاى روبرو ايجاد مى‌شود.

- انتشار هوا: هوا از بين کوچک‌ترين سوراخ‌ها و فضاهاى باز هم مى‌گذرد و اين را انتشار در فضا گويند. انتشار هوا يک فرآيند آرام است و نمى‌توان به‌عنوان تنها وسيلهٔ تهويه بر آن متکى شد.

- اختلاف درجهٔ گرما: هوا از جائى که تراکم زياد داشته باشد به‌سوى جائى که تراکم ناچيز داشته باشد جريان مى‌يابد. اين جريان هنگامى که هوا کمى گرم شود افزايش مى‌يابد و از لاى درزهاى سقف اتاق‌هاى بلند هوا خارج مى‌شود و هواى بيرون که سردتر و متراکم‌تر است از ورودى‌هائى که در زير درب‌ها است وارد مى‌شود. هرچه اختلاف گرماى هواى بيرون و درون اتاق بيشتر باشد جريان هواى ورودى بيشتر خواهد بود. در مناطق گرمسير ممکن است هواى بيرون گرم‌تر از هواى درون اتاق باشد و يک جريان هواى وارونه پيدا شود. از اين ويژگى‌هاى هوا براى انتخاب بهترين جا براى جاگذارى درب‌ها، پنجره‌ها، هواکش‌ها و دريچهٔ شيروانى بهر‌ه‌گيرى مى‌شود.

نقطهٔ ضعف عمدهٔ تهويهٔ طبيعى آن است که نمى‌توان جريان هواى ورودى را تنظيم کرد و رطوبت و گرماى اتاق را هم نمى‌توان تغيير داد.

تهويهٔ مکانيکى

تهويهٔ مکانيکى يا مصنوعى را مى‌توان به انواع زير ترتيب داد:

- تهويهٔ تخليه‌اى (Exhaust Ventilation):

در اين روش هوا به‌وسيلهٔ بادزن‌هاى برقى به بيرون کشيده و يا رانده مى‌شود. و پس از بيرون رفتن هوا خلائى به‌وجود مى‌آيد که سبب وارد شدن هواى تازه به درون اتاق (از راه درب‌ها، پنجره‌ها و ديگر ورودى‌ها) مى‌شود. تهويهٔ خروجى به‌طور معمول در سالن‌هاى بزرگ و جاهاى سخنرانى براى از بين بردن هواى تباه‌شده به‌کار مى‌آيد. بادزن‌هاى بيرون برنده در ديوارهاى خارجي، در فاصله‌اى نزديک کف سالن کار گذاشته مى‌شود که جا به‌جا شدن هواى سبک‌تر لايه‌هاى بالائى را آسان کند. با تنظيم سرعت بادزن برقى مى‌توان مقدار هواى خروجى را هم تنظيم کرد. در صنايع، تهويهٔ خروجى براى بيرون راندن گرد و غبار، بخارها و ديگر آلاينده‌هاى جمع شده، در محل توليد آنها به‌کار گرفته مى‌شود.

- تهويهٔ فضائى (Plenum Ventilation):

در اين روش هواى تازه با بادزن‌هاى گريزنده از مرکز (Centrifugal) به درون اتاق دميده مى‌شود به‌طورى که فشار مثبت ايجاد و سبب جابجائى هواى تباه شده مى‌شود. اين روش براى تأمين هواى تهويهٔ مطبوع در ساختمان‌هاى بزرگ و کارخانه‌ها به‌کار گرفته مى‌شود و هوا از راه کانال‌ها به نقاط معين فرستاده مى‌شود. کاربرد اين روش محدود است.

- تهويهٔ متوازن (Balanced Ventilation):

اين روش مخلوطى از دو روش پيشين است و بايد بادزن دمنده با بادزن بيرون‌برنده متوازن باشد. هنگام به‌کارگيرى اين روش، سيستم تهويهٔ طبيعى به‌کلى به حال تعليق در مى‌آيد.

- تهويهٔ مطبوع (Air - Conditioning):

تهويهٔ مطبوع عبارت است از: کنترل هم‌زمان همهٔ عوامل مؤثر بر شرايط فيزيکى و شيميائى جوّ (يا لااقل سه عامل اول آن) با هر وسيله. اين عوامل عبارتند از؛ گرما، رطوبت، جريان هوا، توزيع هوا، گرد و غبار، ميکروب‌ها، بوها و گازهاى سمّي، که بيشتر اينها کم يا بيش بر سلامت يا آسايش انسان آسيب مى‌رسانند. در مؤسسه‌هاى بزرگ، بيمارستان‌ها، صنايع و خانه‌ها، تهويهٔ مطبوع به‌خوبى شناخته شده و مورد پسند است و به‌کارگيرى آن در اتاق‌هاى عمل بيمارستان‌ها در مبارزه با عوامل بيمارى‌زاى هوا ارزش ويژه‌اى دارد. در تهويهٔ مطبوع، هوا نخست پالايش يافته و سپس از بخار آب اشباع مى‌شود. رطوبت اضافى گرفته مى‌شود و هوا تا ميزان مطلوب گرم و سپس به درون اتاق دميده مى‌شود. اختلاف گرماى هواى بيرون و هواى تهويهٔ مطبوع نبايد از بيست درجهٔ فارنهايت بيشتر باشد، و گرنه ناراحت‌کننده مى‌شود و به‌طور کلى ده تا پانزده درجهٔ فارنهايت اختلاف بايد داشته باشند. گاهى در جاهائى که تهويهٔ مطبوع به‌کار مى‌رود يک اتاقِ گذار (Transition Room) هم هست به‌طورى که اشخاص ناگهان با گرما يا سرماى زياد مواجه نمى‌شوند. و اين اتاق در تغيير هواى گام‌به‌گام از گرم يا سرد به اشخاص کمک مى‌کند.