آب‌های سطحی

منشاء آب‌هاى سطحى به‌طور عمده باران است. بخش بزرگى از شهرهاى کشورهائى مانند هندوستان به منابع آب‌هاى سطحى وابسته هستند، از جمله:

به‌طور کلى آب‌هاى سطحى مقدار زيادى آلودگى موادآلي، ميکروبى و ويروسى دارند.

برکه‌هاى مخزنى

برکه‌هاى مخزنى درياچه‌هاى مصنوعى هستند که به‌طور معمول به‌صورت خاک ريز يا با بنائى ساخته شده و در آنها مقدار بسيار زياد آب نگاهدارى مى‌شود. سدهائى که در برابر رودخانه‌ها و نهرهاى کوهستانى ساخته مى‌شود هم مخازن بزرگى از ‌آب‌‌هاى سطحى را تأمين مى‌کنند. منطقه‌اى که آب آن در برکه انبار مى‌شود منطقه‌ٔ آب‌خيز ناميده مى‌شود. در هندوستان شهرهاى بزرگى چون بمبئي، مدرس و ناجپور آب آشاميدنى خود را از اين مخازن تأمين مى‌کنند. يک عيب اين آب‌ها که به‌مدت زياد نگاهدارى مى‌شوند آن است که جلبک‌ها و ديگر خرده زيست‌مندهاى ريزبينى در آنها رشد کرده و بوى بد و طعم نامطبوع به آنها مى‌دهند.

ويژگى‌هاى آب برکه‌ها

به‌طور معمول آب اين انبارها از کيفيت نسبتاً خوبى برخوردار است. آب آنها به‌طور معمول روشن و خوشمزه است و خلوص آن تا رسيدن آب باران بعدى باقى مى‌ماند. اگر بر روى تپه‌هاىِ پيرامونِ مخزنِ آب کود گياهى وجود داشته باشد آب، رنگ قهوه‌اى به‌خود مى‌گيرد. اين آ‌ب‌ها به‌طور معمول سبک و بدون زيست‌مندهاى بيمارى‌زا به‌شمار مى‌آيند.

ناخالصى‌هاى آب برکه‌ها

آب‌هاى سطحى زمين‌هاى مرتفع، ناخالصى‌هاى حوزه‌ٔ آبخيز خود را دارند، ممکن است منبع ناخالصى سکونت انسان يا نگهدارى يا چرانيدن جانوران باشد. از اين‌رو لازم است که حتماً در حوزهٔ آبخيز انسان يا جانوران سرزده وارد نشوند. اين باور همگانى که آب رودخانه‌هاى کوهستانى بسيار خالص است، بيشتر اوقات نادرست است. حتى اگر انسان و دام در آن منطقه نباشد باز هم ممکن است آلودگى از حيوانات وحشى به‌وجود آيد.

رودخانه‌ها

بسيارى از رودخانه‌ها يک منبعِ قابلِ اتّکاىِ تأمينِ آب هستند. شهرهائى مانند دهلى و کلکته - در هندوستان - براى تأمين آب خود به رودخانه‌ها متکى مى‌باشند. نقطهٔ ضعف عمده‌ٔ آب رودخانه آن است که هميشه آلودگىِ بسيار دارد و بدون تصفيه کردن براى آشاميدن کاملاً نامناسب است.

ويژگى‌ها

آب رودخانه‌ها در فصل باران گل‌آلود است ولى در فصول ديگر ممکن است صاف باشد. صاف بودن آب، سالم ‌بودن آن را از نظر آشاميدن تضمين نمى‌کند. آب رودخانه داراى همه نوع ناخالصى‌هاى نامحلول و معلق هست و شمارش باکترى و از جمله زيست‌مندهاى روده‌اى انسان در اين آب‌ها مى‌تواند بسيار زياد باشد.

ناخالصى‌ها

رودخانه‌ها به‌عنوان رابط مستقيم بين دستگاهِ گوارشِ مردمِ نزديک به سرچشمهٔ آب و دهانِ مردمِ پائينِ جريانِ رودخانه، توصيف شده‌اند. ناخالصى‌هاى آب رودخانه از شسته ‌شدن سطحى زمين، و آب فاضلاب و گنداب، فضولات صنعتى و بازرگانى و زه‌کشىِ مناطقِ کشاورزى ايجاد مى‌شود. عادات و رسوم مردم مانند شستن جانوران، حمام گرفتن و انداختن اجساد مردگان به رودخانه آلودگى آب را مى‌افزايد.

خودپالائى آب رودخانه‌ها

به‌وسيلهٔ نيروهاى طبيعىِ پالايش تا اندازه‌اى آب رودخانه‌ها خودبه‌خود پالايش مى‌يابد. اين نيروها عبارتند از: رقيق شدن، رسوب کردن، هوادهي، اکسيداسيون، نور آفتاب، گياهان و جانوران. ولى اين نيروها براى آن که آب قابل آشاميدن شود کافى نيستند. لازم است آب رودخانه پيش از آن که به مصرف آشاميدن برسد پالايش شود.