سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

کاربردی


کتاب‌ها از نظر کاربرد شامل کتاب‌ مرجع، کتاب درسي، دست‌نامه، کتاب خلاصه، کتاب مقدماتي، رسالهٔ جامع، رسالهٔ مفرد، جُستار، رساله دکترا و پايان‌نامه، آلبوم و اطلس مى‌باشد.
  کتاب مرجع
کتاب مرجع کتاب‌هائى را که معمولاً به‌منظور راهنمائى و حل مشکلات و شرح امور واقع يا بوده‌ها يا حقايق٭ تدوين مى‌شوند، کتاب مرجع مى‌نامند؛ مانند دانش‌نامه يا دايرة‌المعارف، فرهنگ لغت، يا فرهنگ تخصصى و کتاب‌شناسى‌ها و مقاله‌نامه‌ها و راهنماها.
٭ امر واقع و بوده و حقيقت از جمله واژه‌هائى هستند که براى Fact به‌کار مى‌روند.
  کتاب درسى
کتاب درسى عبارت است از کتابى که به‌ويژه جنبهٔ آموزشى دارد و براى نوآموزان، دانش‌آموزان، و دانشجويان تنظيم مى‌گردد؛ و از اين‌رو - مانند کتاب‌هاى مرجع - فرض مى‌شود مطالب آن کم و بيش جنبهٔ مسلم داشته باشد و کمتر حالت عرضه کردن عقيده‌ها و انديشه‌هاى شخصى به‌خود بگيرد. به يک تعبير، آثار نوابغ بزرگ بشرى معمولاً نمى‌توانند به‌صورت اوليهٔ خود نقش کتاب درسي ايفاء کنند.
  دست‌نامهٔ کتاب درسى
دست‌نامهٔ کتاب درسى عبارت است از کتابى که در زمينه‌هاى خاص مفاهيم اساسى آن زمينه را بيان مى‌کند. کتاب دستى معمولاً کوتاه است، ولى گاه مى‌تواند کاملاً قطور باشد، و همچنين مى‌تواند عملاً نقش کتاب مرجع يا کتاب درسي داشته باشد.
  کتاب خلاصه
کتاب خلاصه عبارت است از کتابى مانند کتاب دستي که مبحثى خاص در آن خلاصه شده است.
  کتاب مقدماتى
کتاب مقدماتى عبارت است از کتابى خلاصه، که مبانى يک رشتهٔ خاص را به نحوى ساده و مقدماتى شرح مى‌دهد، به قسمى که مى‌تواند مدخل و مقدمه‌اى باشد براى مطالعات ژرف‌تر و گسترده‌تر.
  رسالهٔ جامع
رسالهٔ جامع عبارت است از کتابى که موضوعى کلى را به شکلى منظم، جامع و مفصل بررسى مى‌کند و معمولاً جنبهٔ آموزشى دارد، به‌صورتى که گاه عملاً به کتاب درسى تبديل مى‌شود. رسالهٔ جامع مى‌تواند گاه بسيار قطور باشد.
  رسالهٔ مفرد يا تک‌نگاشت
رسالهٔ مفرد يا تک‌‌نگاشت عبارت است از کتابى دربارهٔ موضوعى واحد که معمولاً جنبهٔ تازه و پژوهشى دارد. رسالهٔ مفرد معمولاً کوتاه‌تر از رسالهٔ جامع است. تک‌نگاشت‌ها شبيه مقاله‌هاى علمى (Paper) هستند، با اين تفاوت در تک‌نگاشت‌ها نويسنده سعى مى‌کند تمام زمينه‌ها و مؤخرات کار را براى خواننده روشن کند. در مقاله بسيارى موارد را دانسته فرض مى‌کنند و در تک‌نگاشت‌ تمام آن موارد در پيوند با موضوع خاص مورد بحث تک‌نگاشت شرح و بسط داده مى‌شوند.
  جُستار
جُستار عبارت است از نوشته‌اى دربارهٔ موضوعى واحد که جنبهٔ پژوهشى دارد. جُستار معمولاً چيزى است ميان رسالهٔ مفرد، و مقاله (يا گفتار). جُستار به‌ندرت مستقلاً به چاپ مى‌رسد و بيشتر يا به‌صورت مجموعه‌اى از جُستارها و يا در نشريه‌هاى دوره‌اى انتشار مى‌يابد.جستار معادل Essay در انگليسى و آلماني، و Essai در فرانسه، گرفته شده است. Essay را تاکنون در فارسى به رساله، رسالهٔ تحقيقي، مقالهٔ تحقيقي، مقاله و اصطلاح‌هائى از اين دست برگردانده‌اند. ولى جُستار بهتر است.
  رسالهٔ دکترى يا رسالهٔ دکترا يا پايان‌نامه
رسالهٔ دکترى يا رسالهٔ دکترا يا پايان‌‌نامه عبارت است از نوشته‌اى مانند رسالهٔ مفرد، و معمولاً کوتاه. پايان‌نامه - چنان‌که از نام آن پيدا است - يک اثر دانشگاهى است براى گرفتن درجهٔ دکترا يا نوعى درجهٔ فوق‌ليسانس.
  آلبوم
آلبوم عبارت است از کتابى معمولاً به قطع بزرگ و با تصويرهاى گوناگون - معمولاً هنرى - که متن آن در هر حال طويل نيست.
  اتلس يا اطلس
اتلس يا اطلس عبارت است از کتابى معمولاً به قطع بزرگ و داراى نقشه‌هاى گوناگون، معمولاً دربارهٔ جغرافيا، که به نقشههاى ديگر نيز مى‌تواند اختصاص يابد، مانند اتلس کالبدشناسي.اتلس واژه‌اى است بين‌المللي، از اصل يونانى [حرف‌نوشت لاتين: Atlas] نيمه‌خدائى که جهان را بر دوش خويش نگه مى‌داشت. ظاهراً نخستين اتلس‌ها با تصوير اتلس جهان به دوش بيرون آمدند و از اين‌‌رو اتلس ناميده شدند.
  حجم و قطع
کتاب‌ها از نظر حجم و قطع شامل کتاب کوچک، کتاب جيبي، کتابچه، جزوه، دفتر، و غيره هستند.
  محتوى
انواع کتاب‌ از نظر مطلب شامل کتاب علمي، تاريخي، ادبي، سياسي، اجتماعي، فلسفي، هنري؛ همچنين: نظم (ديوان شعر، مجموعهٔ شعر، منتخبات، جُنگ)، نثر مى‌باشد.


همچنین مشاهده کنید