تا زمانى که نشا‌گرهاى موثّق جهت تعيين سلامت مثبت روانى و اجتماعى کمياب باشد لازم است از اندازه‌گيرى‌هاى غيرمستقيم؛ يعنى نشانگرهاى بيمارى‌زائى اجتماعى و روانى - استفاده شود. اين نشانگرها عبارتند از؛ خودکشى و ساير اقدامات جنائى و تبهکاري، حوادث ترابرى جاده‌اي، بزهکارى جوانان، اعتياد به الکل و مواد مخدر، دخانيات، مصرف آرام‌‌بخش‌ها، چاقى و ... به اين فهرست بزه‌هاى خانوادگي، نشانگان کتک‌زدن زن و بچه و جوانان سرگردان و خانمان ترک‌کرده را هم بايد افزود. اين نشانگرهاى اجتماعى راهنماى اقدام اجتماعى براى بهبود سلامت مردم را ارائه مى‌کنند.
نشانگرهاى زيست محيطى
نشانگرهاى زيست‌‌محيطى بازتاب کيفيت فيزيکى و زيست‌شناختى محيطى هستند که بيمارى‌ها در آن بروز، و مردم در آن زندگى مى‌کنند. اين نشانگرها در رابطه با آلودگى آب و هوا، پرتوهاى فضولات جامد، سر و صدا، و مواجهه با سموم غذائى و آشاميدني، هستند. مفيدترين اين نشانگرها نسبت جمعيتى را که دسترسى به آب سالم و امکانات بهسازى دارند، اندازه‌گيرى مى‌کنند؛ مانند درصد خانوارهائى که آب سالم در منزل دارند و يا با فاصلهٔ ۱۵ دقيقه پياده‌روى به محل برداشت آب يا چاه آب بهداشتى و حفاظت شده مى‌رسند، و يا تسهيلات بهسازى در داخل خانه يا در مجاورت نزديک دارند.
نشانگرهاى اجتماعى اقتصادى
اين نشانگرها به‌طور مستقيم بهداشت را اندازه‌گيرى نمى‌کنند و با وجود اين در تفسير نشانگرهاى مراقبت بهداشتى اهميت بسيار دارند. و عبارتند از:
الف- ميزان افزايش جمعيت
ب- درآمد سرانه
ج- سطح اشتغال
د- نسبت سرباري
هـ- نسبت باسوادى - به‌خصوص باسوادى زنان
و- بُعد خانوار
ز- وضع مسکن و تعداد افراد در هر اطاق
ح- مقدار سرانهٔ کالري در دسترس
نشانگرهاى سياست بهداشتى
مهم‌ترين نشانگر منحصر به‌‌فرد براى تعهد سياسى تخصيص منابع کافي براى بهداشت است. نشانگرهاى مناسب ديگر عبارتند از:
۱. درصد درآمد سرانهٔ ملى که صرف خدمات بهداشتى مى‌شود.
۲. درصد درآمد سرانهٔ ملى که صرف فعاليت‌هاى مرتبط با بهداشت مى‌شود (از جمله تأمين آب و بهسازى مسکن و تغذيه، توسعهٔ عمومي).
۳. درصد منابع بهداشت که به خدمات بهداشتى اوليه اختصاص داده شود.
نشانگرهاى کيفيت زندگى
روزبه‌روز بيشتر اين پرسش پيش مى‌آيد که داده‌هاى ابتلاء و ميرائى چگونه مى‌توانند بازتاب کامل وضعيت بهداشتى مردم باشند. اينک، بر استفاده از نشانگر اميد زندگى که پيش از اين به‌عنوان نشانگر بهداشت به‌کار مى‌رفت ديگر تأکيد نمى‌شود و آن را - به‌خصوص در کشورهاى پيشرفته - کافى نمى‌دانند و توجه به سوى کيفيت زندگى افراد و جوامع معطوف شده است. کيفيت زندگى را به دشوارى مى‌توان تعريف و با دشوارى بيشتر مى‌توان تعيين کرد. براى پيدا کردن يک نشانگر مرکّب و به‌دست آمده از چند نشانگر بهداشتي، کوشش فراوان شده است. شاخص کيفيت زندگى جسمى يکى از اين شاخص‌ها است که خلاصهٔ سه نشانگر است يعني؛ ميرائى شيرخواران، اميد زندگى در يک سالگى و ميزان با سوادى بديهى است که براى تهيهٔ نشانگرهاى کيفيت زندگى به کارهاى بيشتر نياز است.
نشانگرهاى ديگر
نشانگرهاى اجتماعى
بنابر تعريف ادارهٔ آمار سازمان ملل نشانگرهاى اجتماعى به دوازده رده تقسيم مى‌شوند؛ جمعيت، تشکيل خانواده، خانواده‌ها و خانوارها، خدمات آموزشي، فعاليت‌هاى درآمدزا، توزيع درآمد، مصرف، پس‌انداز، تأمين اجتماعى و خدمات بهزيستي، خدمات بهداشتى و تغذيه، مسکن و محيط زيست، نظم عمومى و امنيت، چگونگى گذراندن وقت، تفريحات و فرهنگ، طبقه‌بندى اجتماعى و تحرک.
نشانگرهاى نيازهاى اساسى
اين نشانگرها توسط سازمان بين‌المللى کار (International Labor Organization) (ILO) به‌کار مى‌روند. و آنچه در نيازهاى اساسى عملکرد گنجانده شده عبارتند از: کالرى مصرفي، دسترسى به آب، اميد زندگي، مرگ ناشى از بيماري، بى‌سوادي، نسبت پزشک و پرستار بر حسب جمعيت، نسبت اشخاص به اطاق (محل سکونت)، و درآمد سرانهٔ ملي.
نشانگرهاى بهداشت براى همه
براى پايش پيشرفت به‌سوى هدف بهداشت براى همه تا سال ۲۰۰۰، سازمان بهداشت جهانى نشانگرهاى زير را در چهار رده تعيين کرده است.
جدول نشانگرهاى انتخابى براى پايش پيشرفت به سوى بهداشت براى همه
نشانگرهاى سياست بهداشتي
نشانگرهاى اقتصادى اجتماعى مرتبط با بهداشت
نشانگرهاى تدارک مراقبت‌‌هاى بهداشت
نشانگرهاى وضعيت بهداشت
تعهد سياسى به بهداشت براى همه
ميزان افزايش جمعيت
در اختيار بودن
درصد کمبود وزن به‌هنگام تولد
تخصيص منابع
GNP يا GDP
در دسترس بودن
وضعيت تغذيه و تکامل روانى اجتماعى کودکان
ميزان برابر در توزيع خدمات بهداشتي
توزيع درآمد
استفاده
ميرائى شيرخواران
چارچوب سازمان‌دهى و فرآيند مديريت
شرايط کار
کيفيت خدمات
ميرائى کودکان ۴ - ۱ ساله
-
باسوادى بزرگسالان
-
اميد زندگى در بدو تولد
-
مسکن
-
مرگ و مير مادران به‌علل ناشى از بارداري
-
در اختيار بودن خوراک
-
ميرائى از بيمارى خاص
-
-
-
ابتلاء، بروز و وفور
-
-
-
وفور ناتواني
از فهرست بالا چنين برمى‌آيد که هيچ نشانگر جامعى براى تعيين وضع سلامت کشورى وجود ندارد.
نشانگرهاى موجود هر يک جنبه‌اى از بهداشت را منعکس مى‌کنند هنوز بايد يک شاخص آرمانى فراهم شود که اثر تعدادى اجزاء اندازه‌گيرى شده به‌صورت مستقل را ترکيب کند.
ضمن ادامهٔ جست‌وجو براى تهيهٔ چنين شاخصي، بايد نشانگرهاى متعددى که به‌صورت الگو يا نماى پروفيل ترتيب يافته‌اند براى مقايسه بين مناطق و کشورها به‌کار گرفته شوند.
در دههٔ گذشته توجه از اتکاء به عملکرد اقتصادى (يعنى GNP يا GDP) به‌سوى راه‌هاى ديگر اندازه‌گيرى عملکرد جامعه و کيفيت زندگى معطوف شده است.
