اصطکاک در حرکت غلتیدن

نيروى کششى و جاذبه که از طرف زمين بر اجسام وارد مى‌گردد وزن آن جسم خوانده مى‌شود. نيروهاى ديگرى هم هستند که اسم خاص براى آنها تعيين شده است يکى از اين نيروها نيرويى است که در موقع حرکت يک جسم بر روى جسم ديگر ظاهر مى‌گردد. اين نيرو هميشه مخالف و يا مانع بازدارندهٔ حرکت مى‌باشد که آن اصطحکاک مى‌ناميم.

در شرايط مختلف ماهيت اصطحکاک متفاوت است. دو نوع از انواع اصطحکاک را در اينجا مورد بررسى قرار مى‌دهيم:

۱. اصطحکاک در حرکت سُر خوردن

۲. اصطحکاک در حرکت غلتيدن

۳. اصطحکاک‌هاى چرخشى لغزنده از نوع بلبرينگ مى‌باشد که چون پيچيده است و مورد استفادهٔ زيادى در انجام‌ مهارت‌هاى ورزشى ندارد، از آن صرف‌نظر مى‌کنيم.

اصطکاک در حرکت غلتيدن

بازيکن باتجربه در فوتبال موقعى که وارد ميدان غيرعادى بازى مى‌شود (زمين گل‌آلود، برفي، خيس و غيره) ابتدا وضعيت زمين را کاملاً مطالعه و بررسى مى‌کند، زيرا ممکن است حتى نوع چمن و بلند و کوتاه بودن آن بر روى مهارت‌هاى او اثر گذارد. همين‌طور بازيکن هاکى و يا گلف که براى آنها موضوع غلتيدن توپ روى زمين بازى مطرح است، بازيکنان باتجربه قبل از شروع بازى آن را به دقت بررسى مى‌کنند.

بازيکنان در مثال‌هاى فوق چه اين کار را بکنند و چه نکنند با موضوع غلتيدن توپ روى زمين بازى مواجه هستند و بايد به مفهوم اين نوع از اصطکاک توجه داشته باشند به‌خصوص در شرايط غيرعادى که هم توپ و هم زمين مى‌تواند تغيير وضع و شکل دهد. با اينکه اين شرايط ممکن است خيلى محسوس نباشند ولى مى‌توانند موانعى را براى غلتيدن توپ روى زمين به‌وجود آورند.

تجارب ورزشى به ما نشان مى‌دهند که اثر اصطکاک غلتيدن به‌مراتب کمتر از اثر اصطکاک سُر خوردن مى‌باشد. ضريب اصطکاک سُر خوردن به‌طور عادى بين ۱/۰ تا ۰/۱ متغير است، در صورتى که مى‌دانيم ارزش عددى ضريب اصطکاک غلتيدن رقم کوچکى حدود ۰۰۱/۰ مى‌باشد و هرگاه اين ضريب به صفر برسد معناى آن اين است که سطح کاملاً صيقل شده است و هيچ‌گونه اصطکاکى وجود ندارد. به‌عبارت ديگر اصطکاک غلتيدن از نظر مقدار چيزى در حدود يک صدم تا يک‌هزارم اصطکاک سُر خوردن مى‌باشد.

مقدار اصطکاک غلتيدن به‌غير از ساير عوامل به

- نوع و ماهيت و جنس توپ، سطحى که در عمل غلتيدن درگير است.

- عکس‌العمل طبيعى

- به قطر توپ بستگى نير بستگى دارد. از اين سه عامل، اولى بيشتر از دو عامل ديگر در ورزش مورد توجه قرار مى‌گيرد. عموماً در شرايط عادى نمى‌توان کار چندانى در مورد اين عوامل انجام داد زيرا نوع و جنس توپ، زمين و نوع کف‌پوش توسط مقررات تعيين مى‌شود. اما آنچه مى‌توان در اين زمينه انجام داد اين است که در شرايط غيرعادى عوامل و شرايط اثرگذار را شناخت و براساس اين شناخت مبادرت به اجراء مهارت کرد. مثلاً چنانچه چمن زمين فوتبال بلند و خيس باشد در آن صورت اصطکاک غلتيدن زياد است و براى پاس‌هاى زمينى بايد اين موضوع را مدّنظر قرار داد و در نتيجه ضربه‌هاى وارد شده بر توپ را بر آن اساس تنظيم نمود و فن و يا مهارت موردنظر را عوض کرد. بنابراين فوتباليست و يا بازيکن هاکى در صورتى که در زمين چمن بلند بازى کند مى‌تواند از پاس‌هاى هوايى براى رساندن توپ به هم‌بازى خود به جاى پاس زمينى که احياناً به او نخواهد رسيد استفاده نمايد.