کتاب‌‌شناسی ملی بریتانیا

پيشرفت منطقى پس از مرحلهٔ سنجش نيازهاى کاربران، تشخيص منابعى است که موجود هستند (يا به زودى موجود خواهند شد). در يک سرويس تثبيت شده، اين نکته - حداقل در مورد مواد چاپى - يک از جنبه‌هاى انتخاب مواد است که احتمالاً مورد توجه بوده است. چندين سال است که يک نظام مناسب آگاهى‌رسان ايجاد شده؛ مطمئناً بيشتر کتابخانه‌ها و واحدهاى اطلاع‌رسانى با فهرست‌ها و بروشورهاى ناشران اشباع گرديده‌اند. اما کسى که خدمات جديدى را راه‌اندازى مى‌کند، يا وارد موضوعى جديد مى‌شود، لازم است براى ايجاد کانال‌هاى ارتباطى خود به منظور تداوم آگاهي، همه يا برخى از منابع زير را به‌کار گيرد:

متون تبليغاتى

اولين مرحله تشخيص عبارت است از تماس با تعداد هرچه بيشترى از ناشران مرتبط و تقاضا از آنها که نام شما را در فهرست خود قرار دهند. يک راهنماى مفيد براى اين منظور، سالنامهٔ نويسندگان و هنرمندان (Writers' and Artists' Yearbook - A & C Black) است که شامل فهرست جامعى از ناشران بريتانيا و آمريکاى شمالي، همراه با فهرست موضوعى تفکيکى در حوزه‌هاى مورد علاقهٔ آنها مى‌باشد. نکته‌اى که در هنگام مرور اين فهرست‌ها و بروشورها بايد به آن توجه نمود، اين است که اين فهرست‌ها و بروشورها مواد تبليغى هستند که هنوز در مرحلهٔ آماده‌سازى هستند و چندين ماه به انتشار آن عناوين باقى مانده. گاهى چنين کارهائى به واسطهٔ عواملى نظير ناتوانى نويسنده (يا ويراستار) در تکميل کار، يا ناکافى بودن تقاضاهاى رسيده (که در پاسخ به جزئيات قبل از انتشار دريافت شده) براى توجيه توليد به سرانجام نمى‌رسند. در هر حال، سفارش مواد، اگر زمان خيلى زيادى به انتشار باقى مانده باشد، مطمئناً به دلايل بودجه‌اى عاقلانه نيست - معمولاً نرخ‌هاى اعلام شده فقط يک نوع برآورد است و قيمت واقعى چه بسا بسيار بيشتر از حد انتظار باشد.

در مورد مواد مورد علاقهٔ عمومي، يکى از معمول‌ترين روش‌هاى روزآمد ماندن، بررسى شماره‌هاى هفتگى مجلهٔ بوکسلر (Bookseller) مى‌باشد. در اين نشريه، بخشى (Organ of the Booktrade) است که مواد بسيار خواندنى را پوشش مى‌دهد که نه از ديد کتابداران، بلکه از ديدگاه ناشران و کتاب‌فروشان نوشته شده است. آگهى‌هاى اين نشريه، منبع اطلاعاتى خوبى در رابطه با عناوين در دست انتشار مى‌باشند. مثلاً در اين محل مى‌توان تشخيص داد که کدام شرح‌حال‌هاى مهم به ماه‌هاى آينده مربوط مى‌شوند.

فهرست‌هاى موضوعى کتاب‌هاى جديد داراى جزئيات بسيار کمتر - تنها شامل نويسنده، عنوان، ناشر، ويراست، قيمت و شابک - مى‌باشند. اگر چه اين جزئيات براى سفارش کافى است، ولى معمولاً براى انتخاب کفايت نمى‌کنند، مگر اينکه عنوان، قبلاً شناخته شده و معروف باشد، نظير ويرايش جديدى از يک اثر مشهور يا يک نسخهٔ دانشجوئى (يعنى ارزان‌تر) از يک کتاب درسى گران‌قيمت.

فهرست تأمين‌کنندگان

يکى ديگر از منابع اطلاعاتى جارى عبارت است از فهرست‌هاى عناوين جديد که توسط تأمين‌کنندگان مواد کتابخانه‌اى نظير جِى.‌اِم.‌اِل.‌اِس (JMLS - P.O.Box IZ Camble Street, Nottingham) تهيه مى‌شوند. هم فهرست‌هاى عمومى و هم فهرست‌هاى خاص موضوعى - که براى حوزه‌هاى موضوعى خاصى آماده شده است - عموماً بخشى از خدماتى هستند که اين سازمان به مشتريان خود ارائه مى‌کنند.

کتاب‌‌شناسى ملى بريتانيا

اطلاعات بيشتر دربارهٔ محتواى انتشارات را مى‌توان در بى.‌ان‌.بي (British National Bibliography - BNB) پيدا نمود که شماره‌هاى چاپى هفتگى آن هنوز به ميزان گسترده‌اى براى انتخاب کتاب در کتابخانه‌هاى عمومى و دانشگاهى به‌کار مى‌روند. با توجه به اينکه از جمله امتيازات بى.‌ان.‌بي، پوشش بسيار وسيع منابع بريتانيايي، و رکوردهاى مفصل آن - شامل تعداد صفحات، اينکه آيا کتاب‌شناسى و نمايه دارد، و اينکه آيا کتاب، بخشى از يک مجموعهٔ معتبر مى‌باشد - همگى به تشخيص ارزش اثر کمک مى‌کنند. از ديدگاه منفى بايد به اين نکته نيز اشاره کرد که گاهى اوقات، تأخيرهائى در ظهور عناوين وجود دارد، مضافاً اينکه بى.‌ان.‌بي گروه‌هاى خاصى از مواد - نظير نقشه، موسيقى و نيز مدارکى که در بريتانيا منتشر يا توزيع نشده است - را شامل نمى‌شود.

مجلات و نشريات موضوعى

توجه به ادوارى‌هاى موضوعى مرتبط نظير نيو ساينتيست (New Scientist) و عناوين تخصصى در حوزهٔ مورد علاقه از اهميت خاصى برخوردار است. اين مجلات موضوعى يکى از بهترين منابع براى به‌دست آوردن جزئيات انتشارات رايگان، از قبيل گزارش‌هاى تهيه شده توسط بخش‌هاى دولتي، انجمن‌ها و سازمان‌هاى حرفه‌اى مى‌باشند که مجلهٔ بوکسلر، يا فهرست‌هاى تأمين‌کنندگان آنها را پوشش نمى‌دهند.

آثار مرجع

براى به‌دست آوردن جزئيات مربوط به منابع مرجع موجود، بهترين نقطهٔ شروع، بزرگترين کتاب‌شناسى بريتانيائي، يعنى راهنماى مواد مرجع والفورد (Walford' s Guide to Reference Material) است که در سه جلد توسط انجمن کتابداري (Library Association -LA) منتشر شده. نسخهٔ آمريکائى اين کتاب‌شناسي، راهنماى کتاب‌هاى مرجع است که توسط انجمن کتابدارى آمريکا (ALA) منتشر مى‌شود و غالباً به نام دو ويراستار قبلى آن، با نام وينچل يا شيهي به آن اشاره مى‌شود. هر دو راهنما على‌رغم گران بودن، اکنون شامل منابع چاپى و الکترونيکى مى‌باشند که با چکيده‌هاى تفصيلى از محتواى اين منابع همراه هستند.

اطلاعات پايگاه‌هاى اطلاعاتى

در مورد پايگاه‌هاى اطلاعاتى که به شکل تجارى توليد شده است، اطلاعات معمولاً هم از طريق خود ناشران يا تأمين‌کنندگان اطلاعات و هم از طريق ميزبان‌هاى درون‌خطى (Online) و تأمين‌کنندگان ديسک‌هاى نورى در دسترس قرار مى‌گيرد. در مورد اخير، از راهنماى ديسک نوري (CDROM Directory, Published by TFPL) به‌خوبى مى‌توان استفاده کرد. اگر بودجهٔ کافى براى خريد يک راهنما موجود نباشد، مى‌توان از فهرست‌ ديسک نورى که خوانا است، و به سهولت و به‌صورت رايگان توزيع مى‌شود، استفاده کرد. اين فهرست توسط ميکرواينفو (Microinfo - P.O.Box 3, Omegapark, Ahon, Hants, GU 34 2PG) که يکى از بزرگترين تأمين‌کنندگان اطلاعات در بريتانيا مى‌باشد توزيع مى‌شود.

متون حرفه‌اى

يکى از بهترين راه‌هاى رديابى منابع الکترونيکي، مرور عناوينى نظير اطلاعات مديريتي (Managing Information)، نقد دنياى اطلاعات (Information World Review)، برنامه (Program)، نقد درون‌خطي (Online Review)، نقد درون‌خطى و ديسک نوري (Online And CD - ROM Review)، و کتابخانهٔ الکترونيکي (Electronic Library) است. همگى اين عناوين شامل خبرنامه، آگهى و سرمقاله دربارهٔ بانک‌هاى اطلاعاتى جديد، و روش‌هاى دست‌يابى به اطلاعات مى‌باشند. همچنين بيشتر آنها حاوى اطلاعات مفيدى دربارهٔ تغييرات نرم‌افزارى يا محتواى پايگاه‌هاى اطلاعاتى موجود مى‌باشند.

نمايشگاه‌ها و بازارهاى تجارى

امتياز اين‌ گونه رويدادها آن است که مستقيماً فرصتى براى ديدن منابع بالقوّه، در دست اول عرضهٔ آنها فراهم مى‌آورند، هر چند ناشران و توليدکنندگان پايگاه‌هاى اطلاعاتي، مى‌خواهند توليدات خود را در بهترين شکل ممکن عرضه کنند. در حال حاضر نمايشگاه‌هاى عمده در انگلستان شامل نمايشگاه بين‌المللى کتاب لندن - که در ماه مارس هر سال برگزار مى‌شود - و نيز نمايشگاه درون‌خطي - که سالانه در ماه دسامبر در لندن برگزار مى‌گردد - است. نمايشگاه منابع کتابخانه‌اي نيز که در اوائل ژوئن در بيرمنگام برگزار مى‌شود، از جمله نمايشگاه‌هاى مفيد است، هر چند وسايل و تجهيزات آن، به مراتب فراوان‌تر از منابع اطلاعاتى مى‌باشد.

برونداد مشترک اين منابع مختلف، به‌علت اقتضاى طبيعى آنها در هرچه گسترده‌تر کردن شبکه در هنگام آغاز به قالب‌ريزى شبکه، در ابتدا بالا است. هر چند با مرور زمان و با کسب تجربه، جدا کردن موارد محتمل از حواشى زائد بسيار آسان‌تر خواهد شد.