جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

مدیریت آب و خاک شور


کيفيت آب آبيارى - تمام آب‌ها کم و بيش محتوى نمک‌هاى مختلف مى‌باشند. يون‌هايى که معمولاً براى تعيين درجه تناسب آب براى آبيارى اندازه‌گيرى مى‌شوند عبارت است از: سديم- منيزيم- کلسيم به‌عنوان کاتيون‌ها و سولفات، بى‌کربنات و کربنات بعنوان آنيو‌ها. شورى کل بر حسب EC آب آبيارى که با ECiw نشان داده مى‌شود توصيف مى‌گردد. علاوه بر EC مقادير بُر، PH و SAR نيز سنجيده مى‌شوند. نتايج تجزيه شيميايى يون‌ها بر حسب ميلى‌اکى‌والانت در ليتر (meq/1) يا ميلى‌گرم در ليتر (mg/l) توصيف مى‌شود. اين دو معيار با رابطه زير به‌يکديگر مرتبط مى‌باشند:
( mg/l ) /وزن اکى‌والانت =( meq/l )
مقدار کل نمک (شوري) را مى‌توان بر حسب بقاى مانده خشک (TDS) نيز که به‌صورت ميلى‌گرم در ليتر توصيف مى‌شود بيان نمود. به‌دليل اينکه غلظت نمک در آب آبيارى کمتر از غلظت آن در خاک است، هدايت الکتريکى آب آبيارى بر حسب واحد ميکروموس بر سانتى‌متر mhos/cm نيز بيان مى‌شود. هر ميلى موس برابر ۱۰۰۰ ميکروموس مى‌باشد.
درجه تأثير کيفيت آب بر رشد گياه تابعى از شرايط فيزيکى خاک، درجه mhos/cm نيز بيان مى‌شود. هر ميلى‌موس برابر ۱۰۰۰ ميکروموس مى‌باشد .
درجه تأثير کيفيت آب بر رشد گياه تابعى از شرايط فيزيکى خاک، درجه مقاومت گياه به شوري، وضعيت آب و هوايي، روش آبياري، تعداد دفعات آبيارى و مقدار آبى است که به زمين داده مى‌شود. به‌دليل اين پيچيدگى‌ها نمى‌توان روش قابل قبولى را براى طبقه‌بندى کيفى آب‌ها ارائه نمود. لذا روش‌هاى طبقه‌بندى قراردادى است و ممکن است يک آب در يک نوع طبقه‌بندى براى يک منطقه خوب و در طبقه‌بندى ديگر جزء آب‌هاى با کيفيت متوسط يا بد به‌حساب آيد.
معيارهاى کيفى آب - در طبقه‌بندى‌هاى کيفى آب سه معيار اساسى مورد نظر است، شورى (غلظت کل نمک‌ها)، سديم و سمّيت عناصر شيميايي. اثر عمده شورى آب اين است که به دليل بالابودن پتانسيل اسمزي، جذب آب توسط ريشه‌ها را کاهش داده و لذا تبخير - تعرق گياه کاهش پيدا مى‌کند که در نتيجه محصول تقليل پيدا مى‌کند. از طرف ديگر سديم علاوم بر سمّيّت براى بعضى گياهان به‌دليل اثر نامطلوب درصد سديم قابل تبادل (ESP) بر ساختمان خاک و نفودپذيرى حائز اهميت است. از ترکيب توأم شورى و سديم توسط آزمايشگاه شورى خاک آمريکا روشى براى طبقه‌بندى آب‌هاى آبيارى ارائه شده است که تا به‌حال کاربرد وسيعى در طرح‌هاى آبيارى داشته است. در اين روش براى شورى آب از معيار هدايت الکتريکى (ميکروموس بر سانتى‌متر) و براى سديم ازمعيار نسبت جذب سديم SAR استفاده شده است.
در اين روش طبقه‌بندى شورى آب‌ها به ۴ گروه و SAR نيز به ۴ دسته تقسيم و لذا از ترکيب اين دو نمايه شانزده نوع آب طبقه‌بندى شده‌اند. در اين طبقه‌بندى که درشکلD نشان داده است C علامت شورى و S علامت سديم است. مثلاً با توجه به اين شکل آبى که شورى (EC) آن ۳۰۰ ميکروموس بر سانتى‌متر و SAR آن ۱۲ مى‌باشد در رديف C2-S2 طبقه‌بندى مى‌شود که در آن هم شورى و هم سديم در حد متوسط است. علامت ۱ براى مقادير کم، ۲ براى متوسط، ۳ براى زياد و ۴ براى خيلى زياد به‌کار برده مى‌شود. نمک‌هايى که به‌تدريج در لايه سطحى خاک تجمع مى‌يابند به اعماق پايين شسته مى‌شوند.


همچنین مشاهده کنید